(متوفا در 260 هجری) است.

مطلبی که لازم است طرح و تحقیق کافی بشود این است که محصول کار مسلمین در این دوازده قرن چه بوده است؟ آیا کار مسلمین صرفاً بازگو کردن گفتههای پیشینیان است؟ آیا نقش مسلمین در تاریخ فلسفه صرفاً این است که رابط و واسطه انتقال فلسفه از قدیم یونانی به جدید اروپایی بودهاند و نقش دیگری نداشتهاند؟ آیا فلسفه اسلامی- همچنانکه معروف است- به ابن سینا و غزالی و ابن رشد ختم میشود و از آن به بعد به مطلب قابل توجهی بر نمیخوریم؟ آیا در فلسفه اسلامی مطالبی که با فلسفه جدید اروپایی قابل مقایسه و مطابقه باشد وجود ندارد؟

اینها یک سلسله پرسشهاست که باید به آنها پاسخ داده شود. بدیهی است که پاسخ صحیح و دقیق به آنها به این سادگی نیست، وقت و فرصت و نیروی کافی میخواهد. خوشبختانه دو سال است که دانشکده الهیات و معارف اسلامی درسی در رشته فلسفه تحت عنوان «سیر فلسفه در اسلام» قرار داده است و امیدوار است که این وظیفه مهم را بتواند انجام دهد.

سیر فلسفه در اسلام، جزئی از سیر علوم در اسلام است، اعمّ از علومی که در میان خود مسلمین و به وسیله خود مسلمین ابداع و اختراع شد مانند فقه و اصول و تفسیر و حدیث و درایه و رجال و صرف و نحو و معانی و بیان و بدیع، و یا علومی که از جهان خارج از دنیای اسلام ترجمه شد و جزء علوم مسلمین قرار گرفت مانند طب، نجوم، حساب، هندسه، منطق و فلسفه.

از نظر محققان و نویسندگان تاریخ علوم، قطعی و مسلّم است که همه این علوم در جهان اسلام تطور و تکامل پیدا کردهاند و مسلمین مقام عالیای در پیشرفت فرهنگ بشری و تکامل علوم داشتهاند. «دلیس اولیری» درباره علوم یونانی که به مسلمین رسیده میگوید:

«آنچه از یونانیان به اعراب (مسلمین) رسید تنها به همان صورت اصلی و دست نخورده به دیگران انتقال نیافت، بلکه باید گفت که علوم یونانی در محیط عربی (اسلامی) برای خود زندگی و نشو و نمای خاص داشته است. در نجوم و ریاضیات کارهای یونانیان و هندیان را در هم آمیختند و به آنها نظم و سامان تازه بخشیدند و به همین جهت پیشرفت قابل ملاحظهای در این دو رشته علم به دست عربی زبانان صورت گرفت. میتوان گفت که علم جبر و مثلثات مستوی و کروی از علومی است که به وسیله علمای عربی (اسلامی) ایجاد شده و توسعه یافته است. اینان در ارصاد