جنگ جمود و روشن اندیشی

دیدیم که جریان عدلیه و غیر عدلیه جنگ بین جمود و رکود فکری و بین روشنبینی و روشناندیشی و تعقل بود؛ متأسفانه جمود و رکود و تاریکاندیشی فائق آمد و از این راه خسارتها بر عالم اسلام وارد شد، نه خسارت مادی بلکه خسارت معنوی.

در آدمی حسی هست که گاهی به خیال خود میخواهد در برابر امور دینی زیاد خضوع کند، آنوقت به صورتی خضوع میکند که برخلاف اجازه خود دین است یعنی چراغ عقل را دور میاندازد و در نتیجه راه دین را هم گم میکند. از رسول اکرم روایت شده: قَصَمَ ظَهْری رَجُلانِ: جاهِلٌ مُتَنَسِّک وَ عالِمٌ مُتَهَتِّک. یا: قَطَعَ ظَهْری اثْنانِ: جاهِلٌ مُتَنَسِّک وَ عالِمٌ مُتَهَتِّک [1] دو نفر پشت مرا و پشت دین مرا شکستند: نادان متعصب و زاهد، و دیگر عالم لاابالی.

در حدیث است: خداوند دو حجت دارد؛ یکی حجت باطن، دیگر حجت ظاهر؛ حجت باطن عقل است و حجت ظاهر پیغمبران.

علی، قربانی جمودها

داستان شهادت علی علیه السلام و اموری که موجب شد آن حضرت شهید شود از همین نظر که امشب صحبت کردم یعنی از نظر انفکاک تعقل از تدین، داستان عبرتانگیزی است.

علی علیه السلام در مسجد در حالی که مشغول نماز بود یا آماده نماز میشد، ضربت خورد و در اثر همان ضربت شهید شد. درست است که «وَ قُتِلَ فی مِحْرابِهِ لِشِدَّةِ عَدْلِهِ» آن تصلّب و انعطافناپذیری در امر عدالت برایش دشمنها درست کرد، جنگ جمل و جنگ صفّین بپا کرد، اما در نهایت، دست جهالت و جمود و رکود فکری از آستین مردمی که به نام خوارج نامیده میشدند بیرون آمد و علی علیه السلام را شهید کرد.

خوارج

در صفّین داستان حکمیت پیش آمد، یک دسته از یاران و اصحاب علی علیه السلام از اطاعتش سر باز زدند و مذهب خارجی را به وجود آوردند. شمشیری که بر فرق علی خورد به دست یک مرد خارجی مذهب بود. خوارج از فرق اسلامی هستند. گو اینکه طبق عقیده ما آنها کافرند، اما آنها خود را مسلمان میدانستند، بلکه فقط خودشان را مسلمان میدانستند و دیگران را بیدین و خارج از دین به حساب میآوردند. هیچ کس ادعا نکرده که خوارج به اسلام عقیده نداشتهاند بلکه همه