دو حدیث دیگر از امام صادق علیه السلام

حدیث دیگر اینکه امام صادق فرمود: انَّ الْارْضَ لاتَخْلو الّا وَ فیها امامٌ [1] زمین هیچگاه خالی از امام باقی نمیماند. [و نیز از آن حضرت است که:] لَوْ بَقِی اثْنانِ لَکانَ احَدُهُمَا الْحُجَّةَ عَلی صاحِبِهِ [2] اگر دو نفر در روی زمین باقی بمانند یکی از اینها باید حجت در روی زمین باشد، غیر از این نیست.

روایتی از حضرت رضا علیه السلام

در این زمینه ما احادیث زیادی داریم. روایت مفصلی است مربوط به حضرت رضا علیه السلام که مردی به نام عبدالعزیز بن مسلم میگوید: «کنّا مَعَ الرِّضا عَلَیهِ السَّلامُ بِمَرْوٍ فَاجْتَمَعْنا فِی الْجامِعِ یوْمَ الْجُمُعَةِ فی بَدْءِ مَقْدَمِنا» ما با امام رضا علیه السلام در مرو بودیم در سفری که حضرت در جریان ولایتعهدی به خراسان میرفتند. در یک روز جمعه در مسجد جامع بودیم و امام حضور نداشت.

مردم جمع بودند و مسأله امامت مطرح بود و صحبت میکردند. بعد من رفتم خدمت حضرت رضا و صحبتها را نقل کردم. امام تبسمی مسخرهآمیز کرد که اینها اصلًا چه میفهمند؟! اصلًا نمیفهمند موضوع چیست. بعد فرمود: جَهِلَ الْقَوْمُ وَ خُدِعوا عَنْ آرائِهِمْ اینها جاهلند و در آراء و عقایدشان فریب خوردهاند. خداوند پیغمبر خود را نبرد مگر آنکه دین خودش را تکمیل کرد و قرآن را نازل کرد که در آن بیان هر چیزی هست از حلال و حرام و حدود و احکام و جمیع آنچه که مردم در راه دین به آن احتیاج دارند، و بعد فرمود: ما فَرَّطْنا فِی الْکتابِ مِنْ شَیءٍ [3] ما در این کتاب هیچ چیزی را کوتاهی نکردیم یعنی همه را گفتیم (لااقل مقصود دستورات حرام و حلال و تکالیف مردم است. در حجّةالوداع هم پیغمبر در آخر عمرش این آیه را خواند: الْیوْمَ أَکمَلْتُ لَکمْ دِینَکمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیکمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَکمُ الْإِسْلامَ دِیناً). بعد حضرت رضا علیه السلام فرمود: وَ امْرُ الْامامَةِ مِنْ تَمامِ الدّینِ امر امامت جزء متمّمات دین است وَ لَمْ یمْضِ حَتّی بَینَ لِامَّتِهِ مَعالِمَ دینِهِمْ و پیغمبر نرفت مگر اینکه نشانههای دین را برای مردم بیان کرد و راهشان را روشن نمود وَ اقامَ لَهُمْ عَلِیاً عَلَماً.

خلاصه اینکه قرآن در کمال صراحت میگوید ما چیزی را فروگذار نکردیم. حال آیا جزئیات را هم فروگذار نکرده؛ یا نه، فقط کلیات و اصول و آنچه را که مردم بدان احتیاج دارند گفته است؟

یکی از آنها این است که قرآن انسانی را [برای بعد از پیغمبر] معرفی کرد که آنچه در تفسیر قرآن و توضیح معانی قرآن و تشریح کلیات قرآن هست نه از روی اجتهاد و رأی که بعضی از آنها درست باشد و برخی خطا، [بلکه به وسیله علم الهی میداند و] آن حقیقت اسلام نزد او هست. پس اینکه