بنابراین در جامعه مسلمین یک وضعی بوده است که به عبارتها و زبانهای مختلف بیان شده است. قرآن به آن صورت میگوید، عمر همان را به بیان و صورت دیگری میگوید. یا مثلًا میگفتند علی علیه السلام از باب اینکه در جنگهای اسلامی خیلی از افراد و سران عرب را کشته است و مردم عرب هم مردم کینهجویی هستند و بعد از آنکه مسلمان شدند نیز کینه پدرکشی و برادرکشی آنها نسبت به علی محفوظ بود، [برای خلافت مناسب نیست.] عدهای از اهل تسنن هم میخواهند همینها را عذر درست کنند، میگویند درست است که افضلیت و مقام و ارجحیت علی علیه السلام روشن بود ولی این جهت هم بود که خیلی دشمندار بود.

بنابراین یک نوع نگرانی در زمان پیغمبر وجود داشته است برای تمرد از این یک دستور.

شاید سرّ اینکه قرآن این آیات را با قرائن و دلایل ذکر کرده این است که هر آدم بیغرضی مطلب را بفهمد ولی نخواسته مطلب را به صورتی درآورد که آنهایی که میخواهند تمرد کنند، تمردشان به صورت تمرد در مقابل قرآن و اسلام درآید. کأنه میخواهد بگوید: آنها که به هر حال تمرد میکنند پس تمردشان به شکلی در نیاید که به معنی طرد قرآن در کمال صراحت باشد؛ اقلًا یک پردهای بتوانند برایش درست کنند. این است که ما میبینیم آیه تطهیر را در وسط آن آیات قرار میدهد ولی هر آدم فهیم و عاقل و مدبّر و متدبّری میفهمد که این، چیز دیگری است. آیه الْیوْمَ أَکمَلْتُ را آن طور قرار میدهد و آیه یا أَیهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیک مِنْ رَبِّک را این طور.

آیه « انَّما وَلِیکمُ اللَّهُ ...»

آیات دیگر در این زمینه نیز به گونهای هستند که فکر و اندیشه را برمیانگیزد برای اینکه انسان بفهمد که در اینجا چیزی هست، و بعد هم به کمک نقلهای متواتر قضیه ثابت میشود؛ مثل آیه إِنَّما وَلِیکمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ یقِیمُونَ الصَّلاةَ وَ یؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ هُمْ راکعُونَ [1]. تعبیر عجیبی است: ولی امر شما خداست و پیغمبر و کسانی که ایمان آوردهاند، آنها که نماز را بپا میدارند و در حال رکوع زکات میدهند. زکات دادن در حال رکوع یک کار عمومی نیست که بشود آن را به صورت یک اصل کلی ذکر کرد، بلکه این مطلب نشان میدهد که اشاره به یک واقعه معین است.

هم تصریح نکرده است تصریحی که تمرد از آن نزد دوست و دشمن تمرد از قرآن شمرده شود، و هم تفصیح کرده است یعنی طوری بیان نموده که هر آدم بیغرضی میفهمد که در اینجا یک چیزی هست و اشاره به یک قضیهای است. الَّذِینَ ... یؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ هُمْ راکعُونَ (در حال رکوع زکات میدهند) یک امر معمولی نیست، یک قضیه استثنایی است که اتفاقاً رخ میدهد. این قضیه چه بوده