تنفر دارد؟! انسان دنبال چیزی است که ندارد ولی واقعا میخواهد که آن را داشته باشد؛ یعنی انسان دنبال دارا شدن میرود، نه اینکه همیشه بازیای در او هست که چیزی را که ندارد میگوید میخواهم دارا باشم، تا دارا شد از دارایی بدش بیاید؛ این طور نیست. [سرّ مطلب] چیست؟

انسان طالب کمال مطلق است

انسان دنبال دارا شدن است. اینکه انسان دنبال چیزی میرود و بعد که آن را واجد شد شوقش میخوابد و بلکه حالت تنفر و دلزدگی پیدا میکند، آیا دلیل بر این نیست که آنچه انسان در عمق دلش میخواهد این نیست؟ (خیال میکرده این است، ولی واقعا چیز دیگری است). به عبارت دیگر، انسان کمال مطلق را میخواهد. انسان طالب کمال خودش است آنهم نه کمال محدود؛ انسان از محدودیت که نقص و عدم است تنفر دارد و به هر کمالی که میرسد، اول بارقه همان کمال نامحدود او را به سوی این کمال محدود میکشاند و خیال میکند مطلوب و گمشدهاش این است.

دنبال یک زن میرود و خیال میکند که مطلوب و گمشده واقعیاش این است، وقتی که میرسد، آن را کمتر از آنچه که میخواهد میبیند و باز دنبال چیز دیگر میرود چون خواستهاش از اول کاملتر بوده است از آنچه که دنبالش میرفته است. اگر انسان به کمال مطلق خودش (یعنی به آنچه که در نهادش نهاده شده است) برسد، در آنجا آرام میگیرد و دلزدگی و تنفر هم پیدا نمیکند و طالب تحول هم نیست.

قرآن میگوید: الَّذِینَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِکرِ اللَّهِ أَلا بِذِکرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ [1]. (قید الا و کلمه بذکر الله که به اصطلاح جار و مجرور است و از متعلَّق خودش جلو افتاده، افاده حصر میکند.)

یعنی همانا تنها با یاد خداست که دلها آرامش پیدا میکند. وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنْکاً [2] آن کسی که از یاد ما اعراض میکند، معیشت سخت و تنگی پیدا میکند. با اینکه لازمه در یاد خدا نبودن این نیست که اسباب و وسایل مادی زندگی انسان (مثل قرض و بیپولی) انسان را تحت فشار قرار بدهد، ولی انسان از ناحیه درون تحت فشار قرار میگیرد برای اینکه چیزی را دارد که مطلوب واقعیاش نیست و از مطلوب واقعی چیزی در آن وجود ندارد.

انسان به هر آرزویی که میرسد باز در بند آرزویی دیگر است و به هر اقلیمی که میرسد باز در بند اقلیمی دیگر است. راهش را غلط پیموده و با اقلیم به اقلیم اضافه کردن میخواهد خودش را اشباع کند. آن نیرویی که او را دنبال آرزو میدواند، او را دنبال حقیقتی میدواند که هیچ