responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : مجموعه آثار ط-صدرا نویسنده : مطهری، مرتضی    جلد : 4  صفحه : 647

بعدی برده است.

« ذره بی انتها »: خصوصیات انسان، نشانه دخالت عنصر سوم

بعد راجع به خصوصیات انسان بحث شده است:

پس از پیدایش جهان، پدیده حیات، تکامل جانداران و ظهور انسان که هیچیک در منطق دو عنصری قابل توجیه و توضیح نیست، به خصلت خاص انسان که همان امکانات و ترقیات بینهایتْ بزرگ اوست میرسیم که از ظرفیت فوقالعاده و بینهایتِ آرزو و دل سرچشمه میگیرد. این خصوصیت و تساوی بینهایتْ کوچک با بینهایتْ بزرگ مخالف مسلّمترین علوم یعنی ریاضیات است و هم در برابر هردو اصل ترمودینامیک قد علم میکند؛ نه با محدودیت و ثبات در کمیت جور درمیآید و نه با انحطاط و تنزل در کیفیت. قابلیت و ظرفیت و تولیدات انسان عکس هردو قانون است.

بررسی مطلب

به یک خصلت خاص در انسان استناد شده، و تعبیر شده است که این خصلت (یعنی مساوی بودن بینهایت بزرگ با بینهایت کوچک) مخالف مسلّمترین قاعده ریاضی است. این جهت را من نفهمیدم که واقعا این چطور معنایش مساوی بودن بینهایت بزرگ با بینهایت کوچک است، خودشان توضیح دهند. چون [طبق] آنچه که ما میفهمیم [این مطلب که] کوچک و بزرگ (حالا بینهایت هم نباشد) نمیتوانند با همدیگر مساوی باشند، در صورتی است که هر دو بالفعل باشند؛ یعنی نمیشود یک شیء، بالفعل کوچک باشد و در عین حال بالفعل بزرگ باشد (مثلا در طولش در عین اینکه الآن یک متر است، دو متر باشد). اما اگر اختلافِ قوه و فعل در کار باشد، یعنی یک شیء بالقوه بزرگ باشد و بالفعل کوچک، این مانعی ندارد، مثل اینکه میگوییم این گیاه الآن بالفعل ارتفاعش یک سانتیمتر است و بالقوه ارتفاعش بیست سانتی متر است. پس [کوچک و بزرگ] «بالفعل» و «بالقوه» با همدیگر منافات ندارد، بلکه دوتا بالفعل با همدیگر منافات دارد.

ایشان انسان را فرض کردهاند بینهایت کوچک؛ همین طور هم هست. و همچنین یک بزرگی بینهایتی هم برای انسان قائل شدهاند که آن را هم ما به معنی بالقوه قبول داریم. قرآن هم همین را میگوید: یا أَیهَا الْإِنْسانُ إِنَّک کادِحٌ إِلی رَبِّک کدْحاً فَمُلاقِیهِ [1]، تو به لقاء ذات پروردگار- که بینهایت است- میرسی؛ و به یک معنا تو اتصال به ذات حق پیدا میکنی و مثل قطرهای هستی که به اقیانوس متصل خواهی شد. پس یک چنین بینهایتی را قرآن برای انسان پیشبینی میکند، اما آن


[1]. انشقاق/ 6.

نام کتاب : مجموعه آثار ط-صدرا نویسنده : مطهری، مرتضی    جلد : 4  صفحه : 647
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست