responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : مجموعه آثار ط-صدرا نویسنده : مطهری، مرتضی    جلد : 4  صفحه : 64

شما یک نفر مادی در دنیا پیدا نخواهید کرد که منکر علت فاعلی باشد یا به تعبیر دیگر منکر نظم فاعلی عالم باشد، کما اینکه هیچ الهی هم در دنیا پیدا نمیشود که منکر این جهت باشد.

اختلاف الهیون و مادّیون مربوط به علت فاعلی نیست و کسی هم در دنیا نمیخواهد نظم ناشی از علت فاعلی را دلیل بر وجود خدا بگیرد؛ چون نظم فاعلی فقط به همین مقدار است که هر معلولی ناشی از علتی است و هر علتی هم به نوبه خود منشأ است برای معلولی. نظم به معنی رابطه زنجیری حوادث را که ناشی از علت فاعلی است، هیچ کس منکر نیست، بلکه مادیین بیش از دیگران روی این قضیه تکیه میکنند.

نظمِ ناشی از علت غایی

ولی نظم دیگری داریم که ناشی از علت غایی است. این نظم است که مورد اختلاف است که آیا چنین نظمی که از علت غایی در عالم حکایت کند، وجود دارد یا وجود ندارد؟ مادی منکر اصل علت غایی است و منکر وجود نظمی است که الزاما ناشی از علت غایی باشد، ولی الهیون معتقدند که نظم عالم به شکلی و به نحوی است که بدون آنکه اصل علت غایی را دخالت بدهیم قابل توجیه نیست.

پس بحث در نظم ناشی از علت غایی است. نظم ناشی از علت غایی در مواردی پیدا میشود که تنها فرضِ علت فاعلی برای نظم کافی نیست و چارهای نیست از اینکه علت غایی را هم فرض کنیم. مثلا در همان مثال «نوشته»- که مثال ساده خوبی هم هست- اگر شما ببینید روی یک صفحه کاغذ، از اولِ این صفحه تا آخر آن، یک نامه مفهوم و معنیدار نوشته شده است، در اینکه این نامه علت فاعلی داشته و اینکه یک نیرویی بوده است که این جوهر را بر روی این صفحه کاغذ کشیده، بحثی نیست، ولی آیا این نیرو، نیروی شاعر بوده یا نیروی غیرشاعر؟ [از لحاظ علت فاعلی،] میشود فرض کرد که مثلا بادْ خودنویس را حرکت داده باشد، یا شاعری که شعورش به این حد نرسد، مثلا بچه پنج ساله مدرسه نرفتهای که اساسا با خط آشنا نیست، خطوطی را روی صفحه کاغذ کشیده باشد. یک بچه با یک آدم تحصیلکرده درس خوانده خط یاد گرفته، تفاوتش در علت فاعلی نیست، نیروی دست بچه هم کافی است برای اینکه این را بنویسد، ولی از یک نظر دیگر تفاوت دارد و آن این است که آن آدم درس خوانده میداند که اگر بخواهد کلمهای بنویسد که فلان مفهوم از آن فهمیده شود، اول باید حرف اول را به چه شکل بنویسد، بعد حرف دوم را به چه شکل، حرف سوم، چهارم و پنجم، تا یک مطلب معنیدار از کار در بیاید (یعنی باید انتخاب کند) [ولی بچه نمیداند.] این نیرو وقتی میخواهد این خط را بنویسد، هزار جور ممکن است بنویسد؛ ممکن است خط را از این طرف بکشد، ممکن است بالا ببرد، ممکن است پایین بیاورد، باز اوّلی را

نام کتاب : مجموعه آثار ط-صدرا نویسنده : مطهری، مرتضی    جلد : 4  صفحه : 64
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست