روح

در بحث معاد آنچنان که ما از قرآن استنباط کردیم و بلکه صراحت آیات بود، قرآن در فاصله میان مرگ و قیامت یک حیات شخصی برای انسانها قائل است (به عبارت دیگر برای روح انسان قبل از قیامتْ بقا قائل است) و این مطلبْ ما را به بحث در مسأله روح کشید و آن طور که عرض کردیم خیال نمیکنم در اینکه قرآن قائل به روح است، بشود تردید کرد. این مطلب باید برای ما مشخص شود که قطع نظر از دلایل علمی یا فلسفی بر نفی یا اثبات روح، در متون اسلامی که در رأس همه آنها قرآن است، راجع به این مسأله چگونه اظهارنظر شده است. وقتی نظر اسلام کاملا مشخص شد، آنوقت میرویم سراغ نظریات علمی در نفی یا اثبات روح.

درباره آیات قرآن یک سلسله آیات همانها بود که قبلا خواندیم و یک بحث خاصی هم راجع به آیه وَ یسْئَلُونَک عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّی [1] بعد عرض میکنیم، ولی قبلا اشارهای به این مطلب میکنیم که در غیر قرآن، در سایر مدارک و مستندات مذهبی ما، یعنی در اخبار و احادیث و نهجالبلاغه و دعوات مثل صحیفه سجادیه، درباره روح به همین عنوان که خودش حقیقتی است و با مردن انسان از بدن جدا میشود و باقی است، آنقدر هست که من خیال نمیکنم بشود تردید کرد. یک وقت هست که ده حدیث یا پنجاه حدیث در یک شرایط خاصی است، ممکن است انسان بگوید این تحت تأثیر افکار دیگران پیدا شده، ولی این [احادیث] به اصطلاح از حد متواتر گذشته است. من حالا چند جملهای که در نهجالبلاغه آمده و میشود به آنها استناد کرد