responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : مجموعه آثار ط-صدرا نویسنده : مطهری، مرتضی    جلد : 4  صفحه : 60

امکان ندارد در وجود مخلوقات توجهی به سوی مبدأشان وجود نداشته باشد. جمله خیلی شیرینی تعبیر میکردند، میگفتند: «النِّهایاتُ هِی الرُّجوعُ الی الْبِدایاتِ» یعنی آخرها و نهایتها همان بازگشت به اولهاست؛ و چون خدا اول همه اوائل است، آخر همه آخرها و نهایت موجودات هم هست. منتها آنها تعمیم میدادند و میگفتند در هر موجودی این میل و توجه به حق هست و نمیتواند نباشد، و انسان به همان نسبت که کاملتر است، این جاذبه در او قویتر و نیرومندتر است. مولوی چند بیت خیلی پرمغز و پرمعنا در همین زمینه دارد و به صورت شعر همین حقیقت عالی فلسفی را بیان میکند:

جزءها را رویها سوی کل است [1]

بلبلان را عشق با روی گل است

آنچه از دریا، به دریا میرود [2]

از همان جا کآمد آنجا میرود

از سر که سیلهای تیزرو

وز تن ما جان عشق آمیزرو

این یک بیان فلسفی بوده برای همین مطلب.

عرفا هم که دیگر در این قضیه بیداد کردهاند و حتی علیه حکما و فلاسفه قیام میکردند و میگفتند شما ارزش این نیروی معنوی را که در انسان هست- که آنها اسمش را نیروی عشق میگذاشتند- درک نمیکنید. عشق که اینهمه در زبان شعرا آمده است، همین حقیقت است. [عرفا به فلاسفه میگفتند] اینکه شما اینهمه به عقل استناد و استدلال و اتکا میکنید، درست نیست؛ بیایید همان نیروی معنوی را که در هر کسی وجود دارد، تقویت کنید.

نقطه اصلیای که راه عرفان را از فلسفه جدا میکند همین است. عرفان معتقد است که باید همین حس درونی انسان را پرورش داد، ولی فیلسوف بیشتر به پرورش دِماغ و عقل و فکر و استدلال معتقد است. خلاصه، در این زمینه عرفا چون اهل زبان و شعر و ادب هم بودند، قیامت کردند.

راه فطرت مورد تأیید قرآن است

قبلا هم عرض کردیم که این [حس درونی] جزء حقایقی است که قرآن مجید پذیرفته است، هم به آن مفهوم عام که همه موجودات رو به سوی خدا دارند، آنجا که میفرماید: أَ فَغَیرَ دِینِ اللَّهِ یبْغُونَ وَ لَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ [3] یا آنجا که میفرماید: سَبَّحَ لِلَّهِ ما فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ [4]، و هم


[1]. خاصیت جزء این است که رویش به کلّ خودش باشد. البته اینجا مقصود از جزء و کل، فرع و اصل است.

[2]. هرچه از دریا پیدا بشود آخرش باید به دریا برگردد.

[3]. آل عمران/ 83.

[4]. حدید/ 1.

نام کتاب : مجموعه آثار ط-صدرا نویسنده : مطهری، مرتضی    جلد : 4  صفحه : 60
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست