هیچ کدام از آنها- حتی به آن بدها- ظلم نمیشود.

آیات سوره ص

در سوره ص میفرماید: إِنَّ الَّذِینَ یضِلُّونَ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ لَهُمْ عَذابٌ شَدِیدٌ بِما نَسُوا یوْمَ الْحِسابِ فراموش کردهاند روز قیامت را. وَ ما خَلَقْنَا السَّماءَ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَینَهُما باطِلًا ما آسمان و زمین را و هرچه در وسط اینهاست باطل نیافریدیم. ذلِک ظَنُّ الَّذِینَ کفَرُوا این گمان کافران است، آنها این طور خیال میکنند. فَوَیلٌ لِلَّذِینَ کفَرُوا مِنَ النَّارِ وای بر حال آنها از آتشی که بر آنها خواهد رسید. أَمْ نَجْعَلُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ کالْمُفْسِدِینَ فِی الْأَرْضِ أَمْ نَجْعَلُ الْمُتَّقِینَ کالْفُجَّارِ [1] آیا قیامتی نباشد و در نتیجه مؤمنین و عاملین صالحات را مثل مفسدین در زمین قرار دهیم؟! آیا ما متقین را مانند فجّار قرار دهیم؟!

آیات سوره انبیاء

برای اینکه همه آیات را استقصاء کرده باشیم آیات سوره انبیاء را هم بخوانیم. در سوره انبیاء میفرماید: وَ ما خَلَقْنَا السَّماءَ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَینَهُما لاعِبِینَ. لَوْ أَرَدْنا أَنْ نَتَّخِذَ لَهْواً لَاتَّخَذْناهُ مِنْ لَدُنَّا إِنْ کنَّا فاعِلِینَ ما این آسمان و زمین، این مخلوقات و مشهوداتی را که شما میبینید، خلق نکردیم که بخواهیم بازی کرده باشیم (مفهوم بازی را عرض کردم). اگر ما میخواستیم چیزی را بازی قرار دهیم، شما و این عالم محسوسِ شما را نمیآفریدیم، میتوانستیم در عالم ملأ اعلی- که همان فرشتگان هستند- یک بازی برای خودمان برقرار کنیم و لزومی نداشت که این عالم و شما را خلق کنیم که هزار شک و تردید هم در کار ما داشته باشید. بَلْ نَقْذِفُ بِالْحَقِّ عَلَی الْباطِلِ فَیدْمَغُهُ فَإِذا هُوَ زاهِقٌ وَ لَکمُ الْوَیلُ مِمَّا تَصِفُونَ [2] بلکه ما حق را بر باطل میکوبیم، پس حق باطل را از بین میبرد، و وای بر شما از آن توصیفهایی که درباره خدا کردید و نسبت لعب و لهو و این جور چیزها به خداوند دادید.

منطق قرآن در آیات مذکور

از این آیات فهمیده میشود که این یک منطقی است در قرآن [که] به صورت استفهام انکاری بیان شده؛ یعنی ما را ارجاع کرده به استدلال و عقل خودمان که خودتان چطور قضاوت میکنید. آیا