است و مایه رشد روحی و جسمی اوست. و لهذا میگویند در واقع در عالم هیچ کار باطلی وجود ندارد و همه کارهای لغو و باطلی که ما میگوییم، لغو و باطلهای نسبی است، این یک حقیقتی است. بعضی از افراد عادت دارند با تسبیح بازی کنند. اگر از خود آنها بپرسید شما چرا این تسبیح را میگردانید، فایده این کار چیست، میگویند هیچ. یعنی اگر بگوییم آیا شما بر اساس عقل و منطق این کار را میکنید و اثری بر این کار فرض میکنید، میگویند نه؛ پس این کار بیهوده است. این راست است ولی آن طور هم که خودشان میگویند، بیفایده نیست چون این کار را که عقل و منطق آنها نمیکند، این کار یک عادت است و آسایش آنها به این است که این کار را بکنند؛ از نظر آن قوهای که آسایشش در این کار تأمین میشود، این کار لغو نیست، از نظر آن قوهای لغو است که فعالیتی در اینجا نداشته است.

غرض اینکه خدا در این آیات میگوید کار ما بازی نیست؛ یعنی ما نخواستیم خودمان را سرگرم کنیم و خوش باشیم بدون اینکه بر عمل و فعل ما اثری بار باشد و حقیقتی در آن باشد.

خلقت مثل کار بچه نیست که اثرش فقط سرگرمی و تفنن و تفریح خودش است بدون آنکه بر کارش اثری بار باشد.

پس این هم یک منطقی است در قرآن که میگوید اگر قیامتی نباشد معنایش این است که این خلقت لغو باشد. (اینجا میگوید خلقت آسمانها و زمین و هرچه در وسط آنهاست باید لغو باشد، در سوره مؤمنون راجع به خصوص بنیآدم فرمود که باید خلقت بنیآدم عبث باشد.)

آیات سوره جاثیه

در سوره جاثیه میفرماید: أَمْ حَسِبَ الَّذِینَ اجْتَرَحُوا السَّیئاتِ أَنْ نَجْعَلَهُمْ کالَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَواءً مَحْیاهُمْ وَ مَماتُهُمْ ساءَ ما یحْکمُونَ آیا این گناهکاران خیال کردهاند که ما آنها را در ردیف مؤمنین و صالحان قرار میدهیم و زندگی و مردن اینها با آنها یک جور خواهد بود؟! (یعنی آیا خیال کردهاند برای عمل نیک و بد هیچ تفاوتی در مقیاس ما نیست؟!) خیلی بد حکم و قضاوت کردند، غلط فکر کردند. وَ خَلَقَ اللَّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ بِالْحَقِ خدا آسمانها و زمین را به حق آفرید.

یعنی این فکری که اینها میکنند که خوب و بد، ایمان و عمل صالح با بیایمانی و بدکرداری نتیجهاش مساوی است، معنایش این است که خلقت آسمان و زمین برحق نباشد و به باطل باشد؛ نه، خدا به حق آفریده است. وَ لِتُجْزی کلُّ نَفْسٍ بِما کسَبَتْ وَ هُمْ لا یظْلَمُونَ [1] و این خلقت برای این است (اینجا غایت ذکر میکند) که هر نفسی به آنچه کسب کرده است برسد، و در این رسیدن به