مردن یعنی حیات ندادن. اما قرآن مسأله اماته را یک امری مافوق مردن و فقدان حیات تلقی میکند؛ یعنی آن را یک نوع حیات، یک نوع انتقال و یک تطور و تنوع حیات تلقی میکند.

«میرانده شد» مثل این است که بگوییم بچهای از مادر متولد شد یا وضعی تبدیل به وضع دیگر شد یا حیاتی تبدیل به حیات دیگر شد، نه اینکه حیاتی بود و بکلی سلب شد.

آیه سوره غافر

در آیه دیگر، قرآن از زبان گنهکاران نقل میکند که آنها اینچنین میگویند: رَبَّنا أَمَتَّنَا اثْنَتَینِ وَ أَحْییتَنَا اثْنَتَینِ فَاعْتَرَفْنا بِذُنُوبِنا فَهَلْ إِلی خُرُوجٍ مِنْ سَبِیلٍ [1]. «خدایا تو دوبار ما را میراندی و دوبار ما را احیاء کردی (یعنی مرده بودیم و ما را زنده کردی) و ما هم به گناهان خودمان اعتراف داریم، آیا راهی به بیرون شدن هست؟» اینکه اینها در قیامت میگویند خدایا تو ما را دوبار میراندی، یعنی چه؟ اگر حساب این باشد که انسان بعد از مردن در یک خواب عمیق طولانی فرو میرود و تنها در قیامت زنده میشود، باید بگوید خدایا تو یک بار ما را میراندی و یک بار هم زنده کردی، اما اینجا میگوید دوبار میراندی و دوبار زنده کردی. آیا این منطبق نیست با همین اصل که واقعا سه عالم هست: عالم دنیا و طبیعت، عالم برزخ (که وقتی انسان از دنیا به عالم برزخ میرود، نسبت به این دنیا میرانده شده است و نسبت به عالم برزخ احیاء شده است) و عالم قیامت (که باز نوعی میراندن از برزخ است و احیاء در قیامت)؟

این، سلسله آیاتی بود که در این زمینه پیدا کردیم و دلالت میکند بر اینکه انسان در فاصله مردن تا روز قیامت از نوعی حیات (که بعدها به حیات برزخی و عالم برزخ اصطلاح شده) برخوردار است.

غیر از این آیات، به آیاتی که راجع به خود مسأله روح است نیز میشود استناد کرد.

نتیجه گیری از آیات قرآن

افرادی که میگویند اصلا مسأله روح در قرآن نیامده، باید به آنها گفت پس این آیات به نظر شما چیست؟ اولا اگر به لفظ «روح» کار داریم خود لفظ روح هم به این معنا در قرآن استعمال شده است. (البته لفظ «روح» در قرآن منحصر به این معنا نیست، بلکه به حقایقی گفته شده که همه آنها از سنخ روحاند؛ یعنی قرآن به یک سلسله حقایق که همه مافوق جسم هستند روح اطلاق میکند؛ به وحی از آن جهت روح میگوید که یک کیفیت جسمانی نیست، به روحالقدس از آن جهت روح