قرآن شناسانده است [معرفی نکردهاند] که البته بعدها علم و فلسفه روی همین خط قرآن سیر کرده است اما هیچ مکتب فلسفی به اندازه قرآن خدا را عظیم توصیف نکرده است. راجع به این قسمت هم ما در جلسه پیش صحبت کردیم.

قرآن خدا را به زیباترین وجه توصیف کرده است

قسمت سوم مسألهای است که به نظر میرسد خیلی جالب است و آن این است که قرآن خدا را به زیباترین وجهی توصیف کرده است. این غیر از عظیم توصیف کردن است. اگر من بتوانم این مطلب را خوب توضیح بدهم آن طور که دلم میخواهد، به نظر میرسد مطلب خوبی است. اول یک مقایسه کلی میکنیم: آنهایی که معتقد به خدا بودهاند، در قدیم و اکنون هم همین طور، دو تیپ و دو دستهاند: یکی دسته فیلسوفان الهی و دیگر دسته انبیاء. ما وقتی که سراغ آن فیلسوفان الهی میرویم، فرض کنید در رأس آنها در قدیم افلاطون و ارسطو را در نظر میگیریم، میبینیم آنها هم از خدا یاد میکنند و با دلایلی که دارند وجود خدا را اثبات میکنند. اما میبینیم که خدایی که آنها به ما نشان میدهند حد اکثر آنچه بتوانند نشان بدهند یک موجود خشک بیروحی است. خدایی که آنها معرفی میکنند مثل این است که یک ستارهای را یک ستارهشناس به ما بشناساند. فرض کنید یک ستارهشناس میآید مدعی میشود که غیر از این سیاراتی که ما میشناسیم به دور خورشید میچرخند و آنها را میبینیم، سیاره دیگری هم وجود دارد که اسمش را مثلا میگذارند «نپتون» یا «ارانوس». بسیار خوب، یک ارانوسی هم در دنیا وجود دارد. آن فلاسفه وقتی که خدا را معرفی میکنند، مثلا [میگویند] علةالعلل؛ از این بیشتر دیگر حرفی ندارند. میخواهند با دلایل فلسفی ثابت کنند که همه علتها در یک نقطه متمرکز میشود. البته حرف درستی است. [میگویند] آیا تمام علتهای عالم در یک علت نهایی متمرکز میشود و آن علت نهایی منبع تمام علتها و اسباب دیگر است و یا اینکه در یک نقطه و در یک علت نهایی متمرکز نمیشود؟ بسیار خوب، ما با دلیل فهمیدیم که در یک نقطه نهایی متمرکز میشود. این درست مثل این است که یک کسی بیاید قانون جاذبه عمومی را کشف کند که یک قانونی در دنیا هست به نام جاذبه عمومی. چنین چیزی برای روح بشر جاذبه ندارد، یعنی روح بشر را به سوی خودش نمیکشد، در روح بشر عشق و طلب به سوی خودش ایجاد نمیکند، پرواز ایجاد نمیکند.

ولی خدا به آن شکل که انبیاء عموما [1] [بیان کردهاند،] آن خدایی که قرآن به بشر معرفی