درجه دیگر این است که در حال بیداری در اثر تلقین، در یک عضوْ لمسی ایجاد میکنند یعنی باز روح خواسته است که این عضو حس نکند، حس نمیکند؛ و باز درجات دیگر و مراتب دیگری که هست.

اینها به عنوان نمونهها و نشانههایی است که البته با آنچه که ما معجزه مینامیم و معجزه انبیاء میگوییم فاصله خیلی زیاد دارد ولی به عنوان نمونه است برای این مطلب که: پس امور روحی هم نوعی از قدرتها هستند و در وجود انسان قدرتها و قوههایی وجود دارد غیر از قوهها و قدرتهای مادی بدنی. همین مقدار که نمونهها برای ما به دست آمد، ما میتوانیم لا اقل این موضوع را تحت مطالعه قرار دهیم و حتی استبعاد ما نفی شود.

جهان ملکوت

حالا مطلب دیگری در کار است و آن این است: یک وقت هست که ما در دنیا فقط همین دنیای ماده را میشناسیم، گیرم برای روح قوای روحی قائل شویم ولی دیگر غیر از این دنیای مادی و روح خودمان به دنیای دیگری معتقد نیستیم. ممکن است تا همین جا بسنده کنیم یعنی قائل شویم به روح و قوای روحی. ولی اگر چنین باشد- که ما لااقل هیچ دلیلی بر نفیاش نداریم- که همان طوری که در وجود خود ما دو دنیا وجود دارد: دنیای مادی و دنیای روحی، در جهان بزرگ هم لااقل دو دنیا وجود دارد: دنیای مادی و دنیای غیر مادی؛ یعنی بر جهان ما هم یک سلسله قوهها و قدرتها غیر از این قوهها و قدرتهایی که از طریق علوم حسی میشناسیم وجود داشته باشد که آنها به منزله قوای روحی عالم هستند، اگر چنین دنیایی وجود داشته باشد (چنین دنیایی را اگر نگوییم میتوانیم اثبات کنیم قطعا نمیتوانیم نفی کنیم) آنگاه چه مانعی دارد و از کجا که چنین نباشد که همین روح انسان که در ذات خود این مقدار قدرت در او هست که در بدن خودش این اندازه اثر بگذارد، با ارتباط و اتصال به دنیای روحی بزرگ، قوّتها و قدرتهای فوقالعادهای پیدا کند که آن قوّتها و قدرتهای فوقالعاده نه فقط منشأ این است که روی بدن خودش اثر بگذارد، روی بدن غیر هم اثر میگذارد، روی پیکر عالم هم اثر میگذارد؛ روی یک دریا اثر میگذارد، روی یک کوه اثر میگذارد، روی هوا اثر میگذارد. اینها را کسی نمیتواند نفی کند و بگوید چون من خودم نمیتوانم پس چنین چیزی نیست.

پس حلقه دوم و مرحله دوم در مسأله اعجاز، وجود جهان دیگری است به نام ملکوت. اصلا ملکوت یعنی قدرت؛ آن جهان را جهان قدرت مینامند چون آنچه در این جهان است نسبت به آنچه که در آن جهان است از نظر قوه و قدرت هیچ است، و ملکوت مبالغه در قدرت است.

وقتی که ما در باب وحی گفتیم که برای انسان- لااقل برای بعضی افراد انسان- این مقدار