نوعی وحدت را تشکیل میدهند و با هم مثل موجودی هستند که دو رو داشته باشد، یک رو روح است و یک رو بدن، و مجموعا یک واحد را ایجاد میکنند، اما دو رویی که نه میشود گفت این اصل است و آن فرع و نه میشود گفت آن اصل است و این فرع؛ و جدا شدن اینها معنایش استقلال پیدا کردن هر دو است از یکدیگر.

بنا بر این طرز فکر، علاوه بر قوا و نیروهای طبیعت و بدن، قوا و نیروهای دیگری هم در وجود انسان هست که ما از آنها به قوای روحی یاد میکنیم. اصلا خود فکر میتواند یک قوه در وجود انسان باشد و اراده خودش یک قوه است، خیال خودش یک قوه است، تعقل خودش یک قوه است و لهذا احیانا روی بدن اثر میگذارد و بدن را تحت تأثیر خودش قرار میدهد. اگر قوهها تنها قوههای بدن میبود و آنچه که ما امور روحی مینامیم همه خاصیت و اثر و فرع و طفیلی بدن بودند امکان نداشت که امور روحی بتوانند امور بدنی را احیانا تحت تأثیر و تحت کنترل خودشان قرار بدهند. اینهایی که طرفدار این هستند که امور روحی، خودشان قوا و منشأ اثر هستند (نه فقط اثر، منشأ اثر نیز هستند) میگویند که حالات عموم مردم کم و بیش از این جهت حکایت میکند که روح هم روی بدن اثر میگذارد؛ روح و بدن تأثیر متعاکس دارند: «النفس و البدن یتعاکسان ایجاباً و اعداداً» روح و بدن تأثیر متعاکس روی یکدیگر دارند یعنی بدن روی روح اثر میگذارد (چون بدن خودش یک جوهر مستقلی است)، روح هم متقابلا روی بدن اثر میگذارد؛ نه این که بگوییم بدن اثر روح است و نه این که بگوییم روح اثر بدن است؛ ایندو روی همدیگر اثر میگذارند.

به عقیده اینها [این امر] از سادهترین کارها شروع میشود. مثلا همین که انسان با تصور پیروزی یک تغییر عمومی در وضع بدنش پیدا میشود یعنی تا خبر پیروزی به او میرسد تمام اوضاع بدن تغییر میکند، حرکات بدن مثل نبض و جریان خون عوض میشود، یعنی این تصور این مقدار روی بدن اثر میگذارد و حرکت این ماشین را تغییر میدهد، این سادهترین نشانهای است از این که فکر و تصور و امور روحی به صورت یک قوه هستند و بر روی بدن انسان اثر میگذارند. از این حالات عمومی که بگذریم، سراغ حالات خصوصی میرویم که در حالات خصوصی، قوه بودن حالات روحی آشکارتر و روشنتر است.

سخن بوعلی

بوعلی یک مرد فیلسوف و طبیب است؛ گو اینکه فیلسوف الهی است ولی او در زمان خودش مثل کسانی است که در جبهه مخالف قرار گرفته باشند یعنی منکر کرامت و معجزه و این چیزها نیست ولی برای آنها توجیهی قائل است. در نوشتههای خودش دارد که: «اگر شنیدی که انسانی مدتی ترک غذا میکند که اگر افراد دیگر در آن مدت ترک غذا کنند میمیرند- مثلا اگر شنیدی یک نفر