حرف دزد در من خیلی اثر بخشید.

حالا نظیر این داستان برای من پیش آمده و آن این است که یادداشتها و جزوههایی را که در طول این چند جلسهای که درباره نبوت و معجزه بحث میکردیم در دست داشتم از دو هفته پیش گم کردهام و خلاصه معلومات ما از دست رفت.

مطلبی را که اول گفتیم و تکرار کردیم باز میخواهم امروز تکرار کنم که در باب معجزات یک وقت کسی میگوید معجزه کار خداست؛ دیگر درباره آن بحث ندارد که بخواهد تقریب کند، راه علمی ذکر کند، بلکه معجزه مثل اصل خلقت است، همین طوری که خداوند عالم را آفریده است و ما نمیدانیم چگونه آفریده است معجزات را هم او به دست انبیاء جاری میکند و معجزه کار مستقیم خداست و قابل بحث نیست. اگر کسی این جور فکر کند ما هم نمیتوانیم با او بحثی بکنیم.

ولی بحث ما بر این اساس است و گفتیم از قرآن کریم هم کاملا استفاده میشود که معجزه فعلِ آورنده معجزه است، کار اوست ولی با نیروی خاصی که خدا به او داده است. آورنده معجزه مؤید من عند اللَّه است، تأیید شده من عند اللَّه است و به اراده خودش این کار را میکند و اراده اوست که این عمل را انجام میدهد ولی البته او یک قوّه و یک قدرت و یک تأییدی از ناحیه خداوند گرفته است. روی این جهت است که ما عرض میکنیم که باید ببینیم که در بشر چه خاصیتهایی در این زمینهها وجود دارد که احیانا در یک راه خاصش منجر به این میشود که کسی بتواند عمل اعجازآمیزی انجام بدهد.

دو نظریه درباره روح

بر این مبنا، پایه اساسی این کار مسأله روح و قوای روحی است، به این معنا که میدانیم در باب روح و قوای روحی به طور کلی دو فرضیه در دنیا وجود دارد. یک فرضیه این است که روح به عنوان شیء و قوّهای غیر از بدن وجود ندارد، ما هستیم و همین پیکر و همین بدن و همین نیروهای بدنی که خواه ناخواه از همین مواد موجود به وجود آمده است با ترکیبات خاصی که دارد، و تمام خواص حیاتی و از آن جمله آنچه که در انسان خواص روحی تشخیص داده میشود فعل و خاصیت و اثر ماده بدن انسان است. بنا بر این نظر روان یا حالات روانی خاصیت و اثر بدن است، چیز دیگری نیست و قهرا متأخر از بدن و فرع بر بدن است. پس قوه به مفهومی که ما میشناسیم یا علوم میشناسند یعنی شیئی که منشأ اثر است، [به عنوان روح نداریم؛] همین قوای بدنی است و حالات روحی اثر قوای بدنی هستند.

نظریه دیگر که در مقابل این نظریه است این است که نه، روح خودش قوهای است غیر از قوههای بدنی و خودش موجودی است غیر از این موجود به نام بدن گو اینکه با بدن اتحاد دارد،