responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : مجموعه آثار ط-صدرا نویسنده : مطهری، مرتضی    جلد : 4  صفحه : 40

1. راه فطری

اما راه اول که راه فطری است به این صورت است که از راه وجود خود انسان، خدا را اثبات کردهاند؛ به این معنا که گفتهاند احساس وجود خدا در انسان هست؛ یعنی در فطرت و خلقت هر کسی یک احساس و تمایلی وجود دارد که خود به خود او را به سوی خدا میکشاند؛ از این جهت مَثَل خدا و انسان مَثَل مغناطیس و آهن است.

این راه فقط میگوید که چنین جاذبهای را من احساس میکنم (چون راه روانی است) و چنین جاذبهای میان انسان و میان حقیقتی که نامش خداست وجود دارد؛ به دلیل وجود این جاذبه، پس چنین حقیقتی هست. باید ببینیم این حرف را چه کسی گفته و توضیحش چیست.

ببینید! انسان به طور کلی دو دستگاه دارد: یک دستگاه عقل و فکر و اندیشه که با حواس پنجگانه (یا بیشترِ) خودش حس میکند و با عقل و فکر، فکر میکند؛ همان دستگاهی که علوم و فلسفهها را برای بشر به وجود میآورد. یک کانون دیگری هم در وجود انسان هست که آن را کانون تمایلات و احساسات مینامند (احساسات غیر از حس است) که به اصطلاح معروف مربوط به دل انسان است.

در وجود انسان یک سلسله خواستهها وجود دارد. غیر از تمایلات حیوانی مثل تمایل به خوراک و تمایل جنسی، یک سلسله تمایلات عالی در وجود انسان هست [1] مثل تمایل به امور اخلاقی (مانند نیکوکاری، خدمت و احسان) و تمایل به کاوش و تحقیق. انسان در مقابل هر مجهولی قرار بگیرد، خواه در کشف این مجهول منافعی داشته باشد خواه نداشته باشد، یک حسِ «باید ببینم»، «باید بفهمم»، «باید درک کنم» در او هست و دلش میخواهد پرده مجهول را عقب بزند. (ما الان در مقام تعریف هستیم نه در مقام اثبات. هستند کسانی که این تمایلات را قبول ندارند، ولی اکثریت دانشمندان اینها را قبول دارند.)

کسی که میگوید خداشناسی فطری است، میگوید در وجود انسان تمایلی عالی هست که آن، تمایل به پرستش است؛ انسان خودش را با حقیقتی وابسته و پیوسته میداند و دلش میخواهد از زندان «خودی» خارج شود و به آن حقیقت نزدیک شود و او را تسبیح و تنزیه کند و به سوی او برود؛ تمایلی اینگونه در وجودش هست که او را میکشد. روی این حساب، پس در دل انسان (نه در مغز انسان) و در کانون تمایلات و احساسات انسان، پایه خداشناسی هست.

حال ببینیم قرآن در این زمینه چه گفته است [2] و دانشمندان قدیم و جدید چه گفتهاند. ما


[1]. لااقل اینکه روی [وجود] این تمایلات عالی بحث است.

[2]. در تمام مطالب بعدی، یکی از مباحث ما این است که ببینیم آیا آن مطلب در قرآن پایهای دارد یا نه.

نام کتاب : مجموعه آثار ط-صدرا نویسنده : مطهری، مرتضی    جلد : 4  صفحه : 40
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست