الزاما گمراه گردد یعنی یک انسان میتواند خودش را با توجه به خود و با توجه به نفس خود حفظ و نگهداری کند. به این مناسبت ایشان مسائلی در باب نفس مطرح کردهاند که آنها را به طور اختصار عرض میکنم.

دیگر، کتاب بسیار خوبی مرحوم کاظم زاده ایرانشهر [1] نوشته است به نام تداوی روحی. او معتقد است که بسیاری از معالجات بدنی را از غیر راه پزشکی و طب، از راه قوای روحی میشود انجام داد ولی برای این مطلب، اصول و مقدماتی و مطالبی ذکر کرده که برای بحث ما مفید است.

من اول آن قسمتهایی را که آقای طباطبائی ذکر کردهاند عرض میکنم و بعد به قسمتهایی که او گفته اشاره میکنم.

بیان علامه طباطبائی ( ره )

آقای طباطبائی بحث خودشان را از یک بحث روانی شروع کردهاند. میگویند از وقتی که بشر بشر شده است یکی از چیزهایی که درک میکرده «من» بوده، خودش را به صورت یک من درک میکرده، ولی درباره اینکه آن من چیست نظریات مختلفی داشته. شاید اول فکر میکرده من یعنی همین بدن و هیکل، وقتی میگویند «من» یعنی همین هیکل. و گاهی شاید خیال میکرده من یعنی نفس کشیدن، و حتی میگویند کلمه «نفْس» از کلمه «نَفَس» اشتقاق پیدا کرده همین طور که کلمه «روح» از ماده «ریح» که به معنی باد است اشتقاق پیدا کرده چون بشر اوّلی جزء چیزهای نسبتا نامحسوس یا کمتر محسوس که در وجود خودش ادراک میکرده همین نفَس کشیدن بوده و خیال میکرده حیات یعنی نفس کشیدن و دَم، و «من»- یعنی این موجود زنده- همین نفَس است که میآید و از ششها بیرون میرود. و گاهی این نفْس را، آن من را خیال میکرده همین خون است که در بدنش جریان دارد و لهذا به خون در زبان عربی «نفْس» میگویند، چنان که میگویند «حیوانهایی که دارای نفس سائله هستند». این ارتباط نزدیک این دو لغت حکایت میکند که بشر معتقد بوده آنچه که نفْس است و به آن «خود» میگوید با آنچه که خون است یک چیز است. و گاهی چیز دیگر [میگفته] و گاهی چیز دیگر. افرادی هم گفتند آن «من» که من درک میکنم نه این دم است و نه خون است و نه مجموع پیکر بدن است و نه آن ذراتی است که یک عده میگفتند «من