ما در قرآن یک سلسله آیات داریم که مردم از پیغمبران همین کارهای خارقالعاده را میخواستند و پیغمبران میگفتند ما جز بشری نیستیم، ما هم بشری هستیم مانند بشرهای دیگر، و امتناع میکردند. بعضی از این آیات را بعد از این فهرست ذکر میکنم.

دلیل دوم یک سلسله آیات دیگری است در خود قرآن که نظام خلقت را به عنوان «سنن الهی» مینامد و تصریح میکند که سنن الهی تغییرپذیر نیست. اینجور آیات هم زیاد داریم. یک وقتی من خودم آنها را جمع کرده بودم؛ تقریبا ده آیه به این تعبیر داریم که از همه صریحتر این آیه است: سُنَّةَ اللَّهِ ... وَ لَنْ تَجِدَ لِسُنَّةِ اللَّهِ تَبْدِیلًا [1] (چون این آیات را هم بعد باید به تفصیل بخوانیم حالا شرح نمیدهم). قبلا موضوعی را ذکر میکند، بعد میگوید: سنت خداست، بعد به صورت یک قانون کلی بیان میکند: وَ لَنْ تَجِدَ لِسُنَّةِ اللَّهِ تَبْدِیلًا و در آیه دیگر: فَلَنْ تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَبْدِیلًا وَ لَنْ تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَحْوِیلًا [2] ( «لن» هم میگوید که برای نفی ابد است) هرگز تو نخواهی یافت سنت الهی را که عوض شود، تحویل پیدا کند.

میگویند به این دلیل پس معجزه به معنی اینکه خرق عادت بشود، تبدیل سنت الهی است، تحویل سنت الهی است و نمیشود. سنت الهی مثلا این است که یک انسان اگر میخواهد متولد شود باید از یک زن و مرد به شکل خاصی- که نطفههاشان با یکدیگر تلاقی پیدا میکنند و در ظرف خاصی بزرگ میشوند، مدت معینی هم لازم دارد- متولد شود. این سنت به نصّ قرآن تغییرپذیر نیست.

این یک نظریه، که البته [آن را به عنوان] «نظریه اسلامی» هم عرض میکنم چون بعضی از علمای اسلامی این جور گفتهاند و من هم عرض کردم که این را دلیل بر مغرض بودن آن گوینده هم نمیگیرم چون واقعا ممکن است طرز تفکرش این جور بوده.

نظریه اشاعره

نظریه دوم درست نقطه مقابل این نظریه است یعنی اساسا کوچکترین تفاوتی از نظر اهمیت میان معجزه و غیر معجزه قائل نیست که ما بخواهیم معجزه را توجیه و تفسیر کنیم. این نظریه ریشهاش از علمای اشعری است ولی بعضی از فضلا و اکابر خودمان هم آن را قبول کردهاند و آن این است که میگویند: معجزه یک پیغمبر یعنی آیتی که از طرف خداوند به وسیله آن پیغمبر و به دست او پیدا میشود. شما میگویید پیغمبری مردهای را زنده میکند یعنی خداوند برای اینکه بر مردم ثابت کند