نام کتاب : مجموعه آثار ط-صدرا نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 4 صفحه : 34
مقدمه سوم : توحید، ارتباطی با متناهی یا نامتناهی بودن زمان و مکان ندارد
مقدمه سومی که باید اینجا عرض کنیم این است: به همان دلیل که گفتیم ما خدا را که جستجو میکنیم به معنای این است که یک حقیقت کامل نامحدودی را جستجو میکنیم نه یک شیء را در میان اشیاء این عالم، به همان دلیل خدا را در صفحه زمان و مکان نباید جستجو کرد؛ یعنی در میان این موجودات زمانی و مکانی نمیگردیم ببینیم خدا در کجای زمان و مکان قرار گرفته، بلکه وجود خدا آنقدر کلی و محیط است که در واقع ما میخواهیم ببینیم آیا این عالم هستی، غیر از صفحه زمان و مکان صفحه دیگری هم که صفحه نهان است دارد یا ندارد. بنابراین زمان و مکان را نباید در مسأله خدا دخالت داد.
مسألةٌ: آیا اگر قائل به خدا باشیم، باید قائل باشیم به محدود بودن مکان، که اگر قائل شدیم به نامحدود بودن مکان، با اعتقاد به وجود خدا منافات دارد؟
میدانید که در این مسأله از قدیم دو فرضیه بوده که هنوز هم به صورت دو فرضیه است. آیا فضا و ابعاد عالم متناهی است، یا غیرمتناهی است و به جایی منتهی نمیشود؟ آیا اگر ما هزارها هزار میلیارد سال نوری هم در جهتی برویم، باز مثل این است که در نقطه اول هستیم، یا عالم از نظر بُعدِ فضایی محدود است؟ الآن هم دو فرضیه است. یکی از بحثهای میان اینشتین و موریس مترلینگ، راجع به همین جهت است که اینشتین روی فرضیه خودش معتقد است که فضا محدود است، و مترلینگ میگوید فضا محدود نیست.
آیا محدود بودن و نامحدود بودن فضا در مسأله توحید اثر دارد؟ آیا لازمه توحید این است که بگوییم فضا محدود است، یا این است که بگوییم فضا محدود نیست؟ نه، این مسأله اصلا ربطی به توحید ندارد. برخی خیال میکنند که خدا یعنی آن که بعد اینکه فضای عالم تمام شد نوبت به او و ملائکه میرسد، و «محدود بودن فضای عالم» را جزء شرایط توحید میدانند. میگویند خدا در آسمان است، پس باید آسمانی به آن معنا باشد و بالاخره این عالم باید محدود بشود در جایی، که پشت آن دیگر جای خدا باشد. این حرفها حرفهای نامربوط است.
اولین باری که شورویها گاگارین را به فضا فرستادند، در روزنامه خواندم که یکی از خارجیها گفته بود «گاگارین به نقطهای رسید که از همه مردم به خدا نزدیکتر بود، برای اینکه به مرز عالم نزدیکتر شد!» آیا چنین حرفی درست است؟! البته نه. خدایی که بخواهد در کنار عالم قرار بگیرد و میان او و عالم مرزی قرار گرفته باشد، او اصلا خدا نیست. خدا آن است که در زمین و آسمان و در میان تمام ذرات موجودات علیالسّویه است. وَ هُوَ اللَّهُ فِی السَّماواتِ وَ فِی الْأَرْضِ[1]