یک آیه که ما آن را مرتبط با این موضوع میدانستیم.

فواید شرور در لسان قرآن

1. فایده مرگ

بحث دیگری داشتیم راجع به فواید چیزهایی که آنها را «بد» مینامیم، که مرحله آخر بحث ما بود.

عرض کردیم چیزهایی که ما آنها را «بد» میدانیم و خیال میکنیم که صد در صد بد هستند، این طور نیست که واقعا بد باشند، بلکه تازه همان بدها هم منشأ خوبیها هستند. غیر از آن جهت که خیلی از چیزها، هم خوبی دارند و هم بدی ولی خوبیشان بر بدیشان میچربد، مرحله بعد این است که خود این بدی باز منشأ خوبیهاست و اگر این بدیهایی که اسمشان را بدی گذاشتهایم نباشد، بسیاری از خوبیها در دنیا نخواهد بود. ببینیم آیا در این زمینه تصریحی یا اشارهای در قرآن کریم هست یا نه.

در این زمینه هم هست. یکی همان آیهای است که به مناسبت بحث اول خواندم. آیه دوم سوره تبارک میفرماید: الَّذِی خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَیاةَ لِیبْلُوَکمْ أَیکمْ أَحْسَنُ عَمَلًا [1] خداست آن کسی که هم مرگ را آفرید و هم زندگی را؛ ایندو را آفرید برای اینکه شما را بیازماید که چه کسی نیک عملتر است [2]. آیه اینطور میفرماید که [خدا] زندگی و مردن را برای این خلق کرد که مقدمهای باشد برای اینکه شما به سوی حسن عمل سوق داده شوید؛ یعنی هر دوی اینها برای حسن عمل لازمند و هر دو مقدمه حسن عملند. نفرمود: «خَلَقَ الْحَیوةَ لِیبْلُوَکمْ ایکمْ احْسَنُ عَمَلًا» شما را زنده کرد و به شما زندگی داد تا به سوی حسن عمل سوق داده شوید، بلکه فرمود: زندگی و مردن را با هم آفرید تا شما به حسن عمل سوق داده شوید؛ و همینطور هم هست.

اما اینکه زندگی شرط حسن عمل است، خیلی واضح است؛ چون تا انسان خلق نشود و تا این حیات و آنهم این حیات انسانی را پیدا نکند، تا عقل نداشته باشد و تا اراده نداشته باشد، حسن عمل معنی ندارد. و اگر مردن هم نبود حسن عمل نبود؛ یعنی خود همین مردن و اینکه انسان میداند که میمیرد، عامل بزرگی است برای اینکه به سوی حسن عمل سوق داده شود. آیا واقعا اگر انسان در این دنیا مخلَّد بود و اصلا مردنی در کار نبود، به سوی حسن عمل میرفت؟! البته ممکن هست، ولی شما افراد استثنائی را (مثل علیبن ابیطالب که اصلا تشخیصش درباره حسن عمل طور دیگری است) در نظر نگیرید؛ آن فرد استثنائی به جای خود، ولی همین بشر که ما الآن میبینیم، مسلّما بیشتر کارهای بدی را که انجام نمیدهد، به خاطر همین فکرِ مردن است. اگر انسان بداند که در هیچ شرایطی نمیمیرد و همین زندگیاش ادامه دارد، بر شرش صد برابر افزوده میشود و شاید