responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : مجموعه آثار ط-صدرا نویسنده : مطهری، مرتضی    جلد : 4  صفحه : 253

قسم دوم از شرور : تفاوتها و تبعیضها

نوع دوم از شرور تفاوتها و تبعیضها نامیده میشوند. میگویند «چرا اشیاء در سطحهای مختلف آفریده شدهاند؟». البته وقتی بشر روی مقیاس منافع خودش صحبت میکند، تا میگویند تفاوت، فورا ذهنش متوجه همین مسأله جزئی (نسبت به مسأله کل عالم) میشود (مثل تفاوت افراد در فقر و غنا، در قوّت و ضعف، در باهوشی و کمهوشی) در صورتی که تفاوتْ محدود به این نیست و شامل موارد کلیتری نیز میشود. مثلا اینکه بعضی از موجودات حشره آفریده شدهاند و بعضی انسان و مسلّم انسان موجود کاملتری از حشرات است، از اقسام تفاوت است؛ همچنین اینکه یکی گیاه آفریده شده و یکی جماد. میگویند این که اشیاءْ متفاوت آفریده شدهاند، با عدل الهی سازگار نیست و لازمه عدل الهی این است که اشیاء در یک سطح متساوی آفریده شده باشند.

جهت اول در باب تفاوتها : تفاوتها ذاتی اشیاء است

این هم به نظر میرسد اشکال حساب نشدهای است؛ چون اگر هیچ تفاوتی میان مخلوقات نباشد آنوقت آیا کثرت و تعدد میتواند وجود داشته باشد؟! یعنی اگر افراد انسان از هیچ جهت با یکدیگر اختلاف و تفاوت نداشته باشند لازم میآید که دیگر دوتا بودن وجود نداشته باشد و افراد متعدد نباشند بلکه تمام افراد انسان باید یک انسان باشند، و اگر تمام انواع هم یکی باشند و با یکدیگر اختلاف نداشته باشند همه انواع هم باید یک نوع باشند. پس نتیجهاش این است که تمام افراد، یک فرد و تمام انواع، یک نوع باشند؛ یعنی باید اینطور فرض کنیم که هستی محدود بشود به یک فرد و از نظر فردی و نوعی انبساط پیدا نکند.

به علاوه در جلسه پیش هم عرض کردم که وقتی هستی تعدد و کثرت پیدا کند [مرتبه هر هستی مقوّم آن هستی است و] اینکه انسان بگوید «چرا من را فرشته نیافریدی؟» یا این فرد انسان بگوید «چرا من را او نیافریدی؟» و خلاصه این من و او گفتن، بر اساس این توهّم است که خیال میکنیم من بودنِ من مربوط به اینکه من من باشم و آن فرشته فرشته باشد نیست و من میتوانستم من باشم و در عین حال همین من، فرشته میبود [1] (یعنی آن منیت و ذات، همان باشد ولی فرشته باشد؛ خودم خودم باشم ولی فرشته باشم)، در صورتی که اینطور نیست؛ انسان اگر فرشته میبود، این طور نبود که «او» فرشته بود. ماهیت انسان اگر بخواهد موجود شود همین انسان است و ماهیت فرشته هم اگر بخواهد موجود شود همین فرشته است؛ نه اینکه اشیائی بودهاند و این اشیاء میتوانستهاند انسان باشند یا فرشته باشند، بعد با قرعهکشی و یا با تبعیض و بیعدالتی گفتهاند تو


[1]. مثل اینکه این چوب همین چوب است در حالی که میتواند راست باشد و میتواند کج باشد.

نام کتاب : مجموعه آثار ط-صدرا نویسنده : مطهری، مرتضی    جلد : 4  صفحه : 253
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست