responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : مجموعه آثار ط-صدرا نویسنده : مطهری، مرتضی    جلد : 4  صفحه : 238

خیر و شر از یکدیگر است (البته به این معنا که اصول خیر و شر از یکدیگر تفکیکناپذیرند، نه اینکه وضع عالم یک وضع ثابتی است که نمیشود به جای این شر جزئی، خیر گذاشت). به صورت یک نظام کلی در عالم، خیر و شر از یکدیگر تفکیکناپذیرند؛ یعنی اگر در این دنیا حیات هست موت هم باید در کنارش باشد، اگر غنا هست فقر هم باید در کنارش باشد، اگر قدرت هست ضعف هم باید در کنارش باشد، اگر سلامت هست بیماری هم باید در کنارش باشد، اگر رضا هست نارضایی هم باید در کنارش باشد؛ اینها از یکدیگر تفکیکپذیر نیست.

بعد از این مسأله، مسأله فلسفهها و فواید در کار میآید و یکدفعه اصلا فکر عوض میشود و آنهایی را که ما تا حالا بد مطلق (صد در صد بد) میدانستیم (ولو میگفتیم چارهای از وجودشان نیست و باید باشند و چون آن خوبیها هستند اینها هم باید باشند) میبینیم که نه، غیر از اینکه باید باشند به اعتبار اینکه وجودشان لازم لاینفک خوبیهاست، همچنین باید باشند برای اینکه منشأ خیرات بشوند و اگر اینها نبودند اصلا آن خیرات نبود، و علت و منشأ خیرات زیادی هم هستند.

تفکیک ناپذیری خیرات و شرور

اما قسمت اول، مسأله تفکیکناپذیری خیرات و شرور است. این یک حقیقت است و حرف درستی است. ببینید! این عالمی که ما در آن هستیم عالم ماده است، عالم حرکت است، عالم تغییر و تبدّل است، عالم تضاد و تزاحم (تزاحم علل با یکدیگر) است؛ یعنی این خصوصیاتْ لازمه ذات این عالم است. این خصوصیات لازمه ذات «این عالم» است، نه لازمه ذات هستی؛ میتواند عالمی باشد که در آن عالم اصلا حرکت نباشد (از باب اینکه از اول پُر و کامل آفریده شده باشد)، به عبارت دیگر میتواند عالمی باشد که در آنجا نور باشد و ظلمت وجود نداشته باشد، و چنین عوالمی هم در هستی وجود دارد. الهیون معتقد به چنین عوالمی هستند، چه در ماقبل این عالم و چه در مابعد این عالم. هستی از مبدأ کل که فائض میشود، به حکم طبیعت علیت و معلولیت و به حکم طبیعت خودش، مرتبه به مرتبه نازلتر میشود [1] و خواه ناخواه میرسد به مرتبهای که وجودْ آنقدر ضعیف است که با نیستی آمیخته است. عالمی که ما اکنون در آن هستیم آخرین تنزّل نور وجود و آخرین حدّ قوس نزول است، منتها عالم کمال و تکامل است؛ هستی در همین عالم رو به تکامل و پر کردن نیستیها میرود و باز میگردد به هستی اول (إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیهِ راجِعُونَ) [2].

اینکه عرض کردم «در عالم ما هستی با نیستی توأم است و لازمه ذات این عالم این است که


[1]. لازمه معلولیت، تأخّر وجودی معلول از علت است.

[2]. بقره/ 156.

نام کتاب : مجموعه آثار ط-صدرا نویسنده : مطهری، مرتضی    جلد : 4  صفحه : 238
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست