نیستیم، ولی مدعی هستیم کافی نیست. ما قاعده استعمال و عدم استعمال را قبول داریم، ولی معتقد هستیم اینها در توجیه [پیدایش یا حذفِ] عضو کافی نیستند. البته او راجع به وراثت هم [سخن] گفته است که یکی از اشکالات عمده حرفهای او همین است؛ معتقد شده است که صفات اکتسابیای که موجود زنده در محیط خاص پیدا میکند، به فرزندان او منتقل میشود. باید ببینیم علم وراثت این را قبول میکند یا قبول نمیکند. بعدها آمدند این اصل سوم را بکلی باطل شناختند.

بنابراین، اصل سوم او از نظر علمی مخدوش است، و اصل اول و دوم را ما منکر نیستیم ولی قائل هستیم که در توجیه [پیدایش یا حذف] عضو کفایت نمیکند. ما راجع به لامارک دیگر حرفی نداریم.

اصول داروین

بعد از لامارک داروین اصول دیگری آورد. تأثیر محیط را که در اصول لامارک نقش اول را بازی میکند انکار نکرد، ولی موضوع دیگری را تحت عنوان «انتخاب طبیعی» و «بقای اصلح» عنوان کرد که نقش عمده را در کلمات او بازی میکند. البته او هم باز اصل وراثت را ناچار یکی از اصول خودش قرار داده است. بسیاری از اشکالاتی که ما بر نظریه لامارک وارد کردیم، بر نظریه داروین وارد نیست. مثلا ما روی این حرف تکیه کردیم که لامارک میگوید همیشه تغییرات موجود در موجود زنده در جهت مصالح و منافع موجود زنده است؛ لامارک نتوانست توجیه کند که چرا همیشه در جهت منافع و مصالح است، ولی داروین خواسته است با اصل «انتخاب طبیعی» تا حدودی این اشکال را رفع کند و توجیه کند که با همین قوانین لایشعر طبیعی، تغییرات موجود در جهت مصالح صورت میگیرد. این را در جلسه آینده بحث کنیم و ببینیم آیا چیزی که داروین گفته است کافی است یا کافی نیست؟

ما از نظر توحیدی به هیچ اصلی از اصول داروین اشکال نمیکنیم (اینکه علمای زیستشناسی از نظر خودشان اشکال کنند، حرف دیگری است) ولی ما اصول داروین را بدون دخالت دادن یک اصل ماوراءالطبیعی- که توضیحش را بعدها عرض خواهیم کرد- کافی برای تبدل انواع نمیدانیم و بیشتر تأکید ما روی همین جهت است که تا اصل خداشناسی به یک تعبیر، اصل علیت غایی به تعبیر دیگر و اصل وجود یک نیروی شاعر مدبّر در وجود موجود زنده به تعبیر دیگر را قبول نکنیم، تبدل انواع قابل توجیه نیست.

- محیط در ساختمان بدنی اشخاص و حیوانات البته تأثیر دارد، ولی به آن صورت که انواع مختلف و نقشهای گوناگون حیوانات تحت تأثیر محیط باشد، چنین چیزی عاقلانه نیست.