را تغییرناپذیر میدانستند؛ یعنی میگفتند هیچ وقت تغییری در وضع افلاک پیدا نمیشود و همیشه به یک صورت است.

از این دو نظریه، نظریه سومی تکوین پیدا میکرد و آن اینکه پس انواع عالم همیشه بودهاند و همیشه هم خواهند بود.

پس معلوم شد اینکه میگویند در دنیای علم دو نظریه بیشتر وجود نداشته است، حرف غلطی است؛ در دنیای علم و فلسفه سه نظریه وجود داشته است.

بررسی نظریه سوم

حالا راجع به این نظریات صحبت کنیم. اما فیلسوفان قدیم مثل ارسطو و ابنسینا، چون امروز یک پایه نظریه آنها متزلزل شده، اساس دلیلشان متزلزل است. آن قِدَمی که آنها برای انواع قائل بودند، بر پایه خلقت خاصی بود که برای ساختمان زمین و آسمان قائل بودند، و چون اساس آن فلکیات بکلی متزلزل است، یک پایه حرف آنها متزلزل است. امروز ثابت شده است که وضع زمین ما در میلیونها سال پیش با امروز خیلی متفاوت بوده است و طوری بوده که امکان نداشته است جانداری بر روی آن زندگی کند. البته این به آن معنی نیست که آنها وضع زمین را از هر جهت ثابت میدانستند، بلکه افرادی مثل ابنسینا تصریح میکنند که هزاران تغییر بر روی زمین پیدا شده و حتی به این موضوع که محل دریاها تبدیل به خشکی و خشکی تبدیل به دریا میشود [تصریح میکنند، [1]] ولی این مطلب که روزی بوده است که زمین قابلیت این که موجود جاندار بر رویش زندگی کند نداشته است، در فرضیه قدما نبوده است. از نظر علمِ امروز تقریبا ثابت و محقق است که روزی بوده است که زمین چنین قابلیتی که جانداری بر رویش زندگی کند، نداشته است. پس آن نظریه قدمت انواع از میان میرود.

بررسی نظریه اول و دوم

آمدیم سراغ نظریه تبدل انواع و نظریه ثبات انواع بر اساس حدوث ناگهانی انواع. ما نمیخواهیم اثبات کنیم که همه انواع حدوث ناگهانی پیدا کردهاند و آن را ملازم با توحید بدانیم، بلکه میخواهیم بگوییم که ما در اینجا تابع علوم هستیم؛ میخواهیم ببینیم آنچه علوم در این زمینه گفتهاند (که مربوط به زیستشناسی است) با مسأله خداشناسی وفق میدهد یا نه؟

ما اینجا ثابت خواهیم کرد که در این زمینه دو اشتباه وجود دارد: یک اشتباه از طرف