responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : مجموعه آثار ط-صدرا نویسنده : مطهری، مرتضی    جلد : 4  صفحه : 190

... باقی میماند یک امر، و آن تصوری است که از خداوند در ذهن دارم، یعنی ذات نامتناهی و جاوید بیتغییر مستقل و همهدان و همهتوان که خود من و هر چیز دیگری که موجود باشد معلول و مخلوق اوست. این تصور را حق این است که نمیتوانم از خود ناشی بدانم، زیرا من وجود محدود و متناهی هستم، پس نمیتوانم تصور ذات نامحدود و نامتناهی را ایجاد کنم؛ زیرا که حقیقت ذات نامتناهی قویتر از حقیقت ذات محدود است و ناچار باید تصور ذات نامتناهی در ذهن من از وجود نامتناهی ایجاد شده باشد.

این هم جواب خیلی واضحی دارد و آن این است که «تصور شیء» و «حقیقت شیء» دو امر جداست. ذات نامتناهی از من بزرگتر است و البته اگر ذات نامتناهی در ذهن من میبود، میگفتم این را من ایجاد نکردهام و من کوچکترم از اینکه او را ایجاد کنم (یعنی معلول نمیتواند از علت خودش کاملالوجودتر باشد و علت نمیتواند از معلول خودش ضعیفتر باشد)، اما ذات نامتناهی در ذهن من نیست، بلکه من ذات نامتناهی را تصور میکنم. آیا نفس این تصور ذهنی از من کاملتر است؟ نه، تصور شیء غیر از حقیقت شیء است. مثل این است که بگوییم ما آتش را تصور میکنیم، بعد بخواهیم تمام خواص آتشی را که در خارج وجود دارد روی این آتش ذهنی بیاوریم و مثلا بگوییم «آتش خارجی میسوزاند، پس آتش ذهنی هم میسوزاند». آتش ذهنی تصور آتش است. درست است که تصور آتش رابطهای ماهوی با خود آتش دارد، اما تصور آتش عین آتش نیست و اثر آتش بر آن بار نیست.

بعد حرف دیگری میگوید و خودش جواب میدهد:

و اگر بحث کنند که آن تصور هم مانند تصور سردی و تاریکی امر عدمی است و ممکن است مخلوق ذهن باشد، جواب میگویم چنین نیست؛ ذات نامتناهی یعنی کمال مطلق، و کمال مطلق امر عدمی نیست ... من ناقصم و از نقص پی به کمال نمیتوان برد، بلکه به سبب تصور کمال که در ذهن من هست به نقص خود برخورده و طالب کمال شدهام. و نیز کمال از تصورات مجعول نیست، زیرا که نمیتوانم آن را متبدل و کم و بیش کنم [1].

سخن کانت در ردّ برهان وجودی

این برهان وجودی در میان حکمای بعدی اروپا همین طور دنبال شده است. از جمله اسپینوزا


[1]. خود کمال را یا تصورش را؟!

نام کتاب : مجموعه آثار ط-صدرا نویسنده : مطهری، مرتضی    جلد : 4  صفحه : 190
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست