متوجه به این موضوع بوده است چنانکه به کن والری میگوید: شما میگویید در بعضی لحظات احساس میکنید که چیزی درونی شما را رهبری میکند، این لحظات در تجربیات شخصی من به طور مستمر پیش میآید.

ژولیو کوری به خود من اظهار داشت: به من الهامات ناگهانی بسیاری شده است که در هر موقع سهلترین وسیله را برای آزمایش یک فنومن با اطمینان به اینکه آن متد بهترین طریقه ممکن بوده است، در اختیار من گذاشته. مخصوصا این احساس را در دو موقع به خوبی به یاد دارم که یکی از آنها به هنگام آزمایش انفجار اتم اورانیوم پیش آمده است ...

پوان کاره میگوید: اختراع عبارت است از اجتناب از یک عده ترکیبات و سنتزهای ذهنی بیفایده، یعنی تمیز و انتخاب. این عمل تمیز و انتخاب که بدون آن اختراعی صورت نخواهد گرفت، بایستی کاملا در عالم شعور باطنی و ناخودآگاهی انجام گیرد، زیرا که شعور یا ضمیرِ به خودِ ما آن را مجملا دریافت میکند و تشخیص و تمیز آن را بایستی بر عهده ضمیرِ نا به خود دانست، چون که در این عمل انتخاب، قوه ادراک و ذوق و تمیز لازم است و اینها از مختصات ضمیرِ نا به خود میباشند. و بالعکس موقعی که احتیاج به قواعد و قوانین عادی و موجود جهت شرح و بیان آن مدرکات باطنی پیدا میکنیم، آن وقت است که ضمیرِ به خود و شعور ما دخالت میکند.

مکتب مشّاء و مکتب اشراق

به هر حال موضوع «اشراق و الهام» خودش یک بحثی است. لابد شنیدهاید که از قدیمالایام میگویند در میان فلاسفه هم دو مکتب وجود داشته است: مکتب مشّاء و مکتب اشراق. ارسطو و افلاطون با یکدیگر اختلاف مشرب داشتند. ارسطو بیشتر به تجسسات علمی قیاسی یا تجربی متکی بود، و افلاطون بیشتر روی همین الهامات و اشراقات تکیه داشت و میگفت ذهن و نفْس را باید تربیت کرد و آماده این جور اشراقات و الهامات نمود. روی همین حساب به افلاطون و پیروانش میگویند «اشراقی» ها. ارسطو رسمش این بوده که در حالی که راه میرفته تعلیم میداده است، [لذا به او و پیروانش] میگویند «مشّائین»، یعنی راهروندگان. ( «مشّاء» و «اشراق» از نظر لغت در مقابل هم نیستند.)

علم اشراقی در قرآن و احادیث

در عالم اسلام هم همین دو روش وجود داشته است. غیر از فلاسفه اشراقی، عرفا نیز شدیدا دنبال این راه میروند و آن را تأیید میکنند. ما حالا به حرف آنها کار نداریم، میخواهیم ببینیم آیا در