responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : مجموعه آثار ط-صدرا نویسنده : مطهری، مرتضی    جلد : 4  صفحه : 116

یا مثلا در خلقت هر فرد انسانْ جداگانه، اگر آن هسته اوّلی را که یک انسان از آن به وجود میآید کاملا یک ماشین در نظر بگیریم، این ماشین بعد به چه شکل در میآید؟ کم کم دو نیم میشود و هر تکهاش چند تکه میشود و کمکم شروع میکند به عضو ساختن، به طوری که هر دسته از سلولهایی که در یک عضو قرار میگیرند وضع ساختمان، کار و احتیاجاتشان با سلولهای دیگر متفاوت میشود. آیا در طرز کارهایی که جنین در رحم انجام میدهد، ابتکار و انتخاب وجود ندارد؟ آیا این فقط یک ماشین است که روی قوهای که از پشت سر به آن فشار میآورد این کارها را انجام میدهد؟ یا ماشینی است که علاوه بر دستگاه خودش، هدایت و راهیابی آن نیز یک اصل علیحده است.

من این طور فکر میکنم. باز هم چون مسألهای است که در کتابهای علمی و فلسفی به این صورتی که ما عرض میکنیم- که اصل هدایت از اصل اتقان صنع تفکیک شده باشد- بیان نکردهاند، مسلّم این مقداری که من عرض میکنم هنوز خام است، اما فکر میکنم این مطلب یک مطلب اساسی است. در جمادات اگر نتوانیم این مطلب را ثابت کنیم، در ذی حیاتها صد در صد میتوانیم ثابت کنیم. البته قرآن کریم میگوید در همه اشیاء اصل هدایت وجود دارد: وَ أَوْحی فِی کلِّ سَماءٍ أَمْرَها [1]، ولی آن مقداری که ما از طریق علمی (مشهودات و محسوسات خود) میتوانیم ثابت کنیم، در ذیحیاتهاست.

نمونه هایی از هدایتهای مرموز در حیوانات

در جلسه قبل عرض کردیم که هدایت انواعی دارد: هدایتی که در جمادات است، هدایتی که در نباتات است، هدایتی که در حیوانات است و هدایتی که در انسان است. راجع به هدایتهای مرموزی که در حیوانات است- که ما مکرر گوشزد کردهایم- کتابهای زیادی نوشتهاند و دیگر احتیاجی نیست که ما بخواهیم بحث کنیم که یکی از عجایب عالم آن چیزهایی است که میگویند در حیوانات وجود دارد و اسم آن را «غریزه» میگذارند. [غریزه یعنی] راهیابیهایی که حیوان دارد و با هیچ اصلی هم قابل توجیه نیست. حیوانات هر مقدار ضعیفتر باشند غرایز قویتری دارند. میگویند در انسان عقل و شعور و زندگی اجتماعی جانشین غرایز شده؛ یعنی انسان نوع دیگری هدایت دارد که جانشین آن هدایت شده است. هدایت حیوان متناسب با همان مرحله وجود اوست و هدایت انسان که هدایت عقل و علم و زندگی اجتماعی و تعاونی است، مطابق مرحله انسانیت اوست؛ البته انسان هم از هدایت غریزه بیبهره نیست.


[1]

. فصّلت/ 12.

نام کتاب : مجموعه آثار ط-صدرا نویسنده : مطهری، مرتضی    جلد : 4  صفحه : 116
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست