درس چهارم (2): معتزله

اصل عدل

در درس گذشته اجمالا به اصول پنجگانه معتزله اشاره کردیم و درباره اصل اوّل آنها یعنی اصل توحید توضیحاتی دادیم. اکنون نوبت اصل دوم است و آن اصل عدل است.

البتّه واضح است که هیچ فرقهای از فرق اسلامی منکر عدل به عنوان یک صفت از صفات الهی نیست. احدی نگفته که خدا عادل نیست. اختلاف معتزله با مخالفانشان (یعنی اشاعره) در تفسیر و توجیهی است که درباره عدل میکنند.

اشاعره عدل را به گونهای تفسیر میکنند که چنین تفسیری از نظر معتزله مساوی است با انکار عدل، و الّا اشاعره هرگز حاضر نیستند که منکر و مخالف عدل خوانده شوند.

عقیده معتزله درباره «عدل» این است که برخی کارها فی حدّ ذاته عدل است و برخی کارهای فی حدّ ذاته ظلم است. مثلًا پاداش دادن به مطیع و کیفر دادن به عاصی فی حدّ ذاته عدل است و «خدا عادل است» یعنی به مطیع پاداش میدهد و به عاصی کیفر، و محال است که بر ضد این عمل کند. کیفر دادن به مطیع و پاداش دادن به عاصی