درس سوم (1): معتزله

بحث خود را- به علّتی که بعداً توضیح خواهیم داد- از معتزله آغاز میکنیم.

پیدایش فرقه معتزله در اواخر قرن اوّل هجری و یا اوایل قرن دوم هجری صورت گرفت. بدیهی است که علم کلام مانند همه علوم دیگر تدریجاً توسعه یافت و تکامل پیدا کرد.

ما نخست فهرستوار اصول عقاید معتزله و به عبارت بهتر مشخّصات اصلی مکتب معتزله را ذکر میکنیم و سپس شخصیتهای معروف آنها را با اشاره به سرگذشت تاریخی این قوم یاد میکنیم و آنگاه سیر تحوّلی عقاید آنها را بیان مینماییم.

مسائل معتزله زیاد است، منحصر به امور دینی محض که از نظر معتزله باید به آنها معتقد و مؤمن بود نیست، شامل یک سلسله مسائل طبیعی، اجتماعی، انسانی، فلسفی نیز که مستقیماً در حوزه مسائل ایمانی نیست میگردد، ولی البتّه همه آن مسائل به نحوی با مسائل ایمانی مربوط است و به عقیده معتزله تحقیق در مسائل ایمانی بدون تحقیق در این مسائل نامیسّر است.

خود معتزله پنج مسأله را از اصول اعتزال میشمارند:

الف. توحید، یعنی عدم تکثّر ذات و صفات.