گرایشهای مقدّس

دو سؤال اینجا رسیده است. چون هر دو سؤال جزء بحثهای ما هست ناچاریم که فعلًا وقت خودمان را صرف جواب اینها نکنیم. همین قدر خواستم اجمالًا عرض کنم که چنین سؤالاتی هست. یکی در واقع در معنی فطری بودن جستجوی از خداست که ضمناً مطلبی را از کتابی به نام خدا از دیدگاه قرآن [1] نقل کردهاند که انسانها پدیدههای طبیعی را که میدیدند در جستجوی علّت آنها بودند و هر علّتی را که به دست میآوردند به نوبه خود به دنبال علّت دیگری برای آن بودند و همین امر بالاخره بشر را رسانده است به این که پس این سلسله علّتها باید در جایی منتهی بشود، چون اگر بنا بشود که هر پدیدهای خودش معلول پدیده دیگری باشد که آن پدیده دیگر مانند خود این هست، به اصطلاح همان فکر ارتکازی امتناع تسلسل [پیش میآید،] پس در نهایت امر فکرشان به اینجا منتهی شده است که باید یک نقطه مرکزی وجود داشته باشد که آن، علّت العلل باشد و همه علّتها از آنجا پیدا شده باشد. این را از آنجا نقل کردهاند و بعد نوشتهاند که:

بنابراین در اینجا دیدیم که پدیدههای خارجی، انسانها را به جستجوی مبدأ اوّلیه