معنی مادرزادی را نمیگوییم؛ رسیدیم به این نتیجهگیری که یگانه راه برای ارزش داشتن علم بشر، فکر بشر و فلسفه بشر، قبول کردن فطری بودن اصول اوّلیه تفکر است. با گرفتن این، برای ما جز شک مطلق چیزی باقی نمیماند. پس فلسفههایی که هم به فطری نبودن اصول اوّلیه تفکر قائلاند و هم میخواهند بگویند ما به یک فلسفه- مثلًا ماتریالیسم دیالکتیک- قائل هستیم و جهان جز مادّه چیزی نیست، [باید به اینها گفت] خود همین نیز فکری است که هیچ اعتبار ندارد قطع نظر از ایرادهای دیگری که کسی بخواهد به محتوایش بگیرد؛ زیرا این مبنایی که برایش ساختهاید مبنا نیست؛ یعنی تو در حکم همان شخصی هستی که روی شاخه درخت نشسته و زیر پای خود را میبرد. زیر پای خودت را قبلا بریدهای یا مشغول بریدنش هستی، دیگر نمیتوانی آنجا بایستی، و خودت از آنجا سقوط کردهای.

فطریات در ناحیه خواستها

قسمت دوم، فطریات در ناحیه خواستهاست. آیا انسان در ناحیه خواستهای خودش یک سلسله فطریات دارد یا ندارد؟ قسمت اوّل، شناختها بود؛ این میشود خواستها. این قسمت را ابتدا من تقسیم میکنم به دو قسم. (به لفظش هم کار ندارم که اینجا «غریزه» باید گفت یا «فطرت» و یا چیز دیگر). خواستهای فطری یا غریزی انسان دو نوع است: جسمی و روحی. مقصود از خواست جسمی، تقاضایی است که صد در صد وابسته به جسم باشد، مثل غریزه گرسنگی یا خوردن، غذا خواستن، میل به غذا به دنبال گرسنگی. این یک امر بسیار مادّی و جسمانی است ولی غریزی است یعنی مربوط به ساختمان بدنی انسان و هر حیوانی است. انسان بعد از اینکه به اصطلاح قدما نیاز به «بدل ما یتحلّل» پیدا کرد- غذا هضم شد و احتیاج به غذای جدید پیدا شد- یک سلسله ترشّحات در معده او پیدا میشود، بعد اینها به صورت یک احساسی در شعور انسان منعکس میشود و لو انسانی که اصلًا نداند معده دارد، مثل بچّه. بعد او برای اینکه این احساس خودش را خاموش کند شروع میکند به غذا خوردن، و وقتی غذا خورد دیگر احساس هم از بین میرود، بلکه یک حالت نفرتی هم پیدا میکند. و همین طور است غریزه جنسی. غریزه جنسی تا آنجا که به شهوت