مثل یکی از مسلمین زمان پیغمبر یعنی از امّت پیغمبر آخر الزمان بود؛ میفرماید یهودیت انحرافی است از اسلام حقیقی، نصرانیت هم انحرافی است از اسلام حقیقی و اسلام یک چیز بیشتر نیست. در آن آیه شریفه- که عرض کردم- میفرماید این رنگ زدنها چه اثری دارد؟! این غسل تعمیدها چه اثری دارد؟! مگر با غسل تعمید هم میشود کسی را که چیزی نیست آنچنانی کرد؟! رنگ زدن آن رنگ زدنی است که دست خلقت در متن آفرینش زده است. میخواهد بفرماید آنچه پیغمبر ما میگوید همان اسلام واقعی و همان فطرت واقعی است؛ فطرت واقعی یعنی رنگی که خدا در متن خلقت به روح و روان بشر زده است.

راغب میگوید: صبغة اللّه اشارة الی ما اوجده اللّه تعالی فی النّاس من العقل المتمیز به عن البهائم کالفطرة. (البته او فطرت را منحصر به عقل دانسته است) و کانت النّصاری اذا ولد لهم ولد غمسوه فی الیوم السّابع فی ماء عمودیة مسیحیها بچّهای را که متولّد میشد، در روز هفتم در آب عمودیه غسل تعمید میدادند. یزعمون انّ ذلک صبغة فکر میکردند که این رنگ مسیحیت به او زدن است. فقال تعالی له ذلک:

و من احسن من اللّه صبغة هیچ کس از خدا بهتر نمیتواند رنگ بزند؛ یعنی رنگ، رنگی است که خدا زده است.

در حدیث است: الدّین الحنیف و الفطرة و صبغة اللّه و التّعریف فی المیثاق [1]. دین حنیف یا دین فطری و یا صبغة اللّه همان است که خدا در میثاق- یعنی در پیمانی که خدا با روح بشر بسته است- بشر را با آن آشنا کرده است، که اشاره است به آن مطلبی که از آن تعبیر به «عالم ذر» میکنند که قهراً مسأله عالم ذر باید در اینجا مطرح شود که مفهوم و معنایش چیست؟ آیا واقعاً انسانها قبلًا در همین عالم مادّه و طبیعت به صورت حیوانات کوچکی بودند و بعد به چنین [صورتی در آمدند،] یا یک معنای دقیقتری دارد؟ که حتماً معنای دقیقتری دارد.

معنای « حنیف »

زرارة از امام باقر (علیه السّلام) میپرسد: کلمه «حنفاء للّه» یعنی چه؟ ما الحنیفیة؟