ریاضیدان فرانسوی به نام «ژاک هاداما» را ترجمه کرده به من ارائه داد؛ در آنجا چنین نوشته بود:

«وقتی ما به شرایط اکتشافات و اختراعات میاندیشیم محال است بتوانیم اثر ادراکات ناگهانی درونی را نادیده بگیریم. هر دانشمند محقّقی کم و بیش این احساس را کرده است که زندگی و مطالب علمی او از یک رشته فعّالیتهای متناوب که در عدّهای از آنها اراده و شعور وی مؤثّر بوده و بقیه حاصل یک سلسله الهامات درونی میباشد تشکیل شده است.»

الآن یادم نیست که در چه کتابی خواندم که اینشتاین دانشمند بزرگ عصر ما نیز چنین عقیدهای درباره فرضیههای بزرگ داشته و مدّعی بوده است که مبدأ پیدایش فرضیههای بزرگ، نوعی الهام و اشراق است.

خلاصه

پس مجموعاً معلوم شد که در زندگی افراد بشر انواعی از مددهای غیبی وجود دارد:

به صورت تقویت دل و اراده، به صورت فراهم شدن اسباب و وسائل مادّی کار، به صورت هدایت و روشنبینی، به صورت الهام افکار بلند علمی. پس معلوم میشود بشر به خود واگذاشته نیست، دست عنایت پروردگار در شرایط خاصّی او را دستگیری میکند، از ضلالت و گمراهی و سرگردانی و از عجز و ضعف و ناتوانی نجات میدهد.

مددهای غیبی اجتماعی

حالا که درباره یک فرد چنین است، درباره جامعه بشریت چطور؟ آیا ممکن است که گاهی عنایت غیبی به کمک جامعه بشریت برخیزد و آن را نجات دهد؟

اتّفاقاً همیشه یا غالباً نوابغی که پیدا شدهاند، پیامبران عظیم الشأنی مانند ابراهیم و موسی و عیسی و محمّد (صلوات اللّه علیه و علیهم) که ظهور کردهاند، در شرایطی بوده که جامعه بشریت سخت نیازمند به وجود آنها بوده است؛ آنها مانند یک