افة الدّین ثلاثة: امام جائر، و مجتهد جاهل، و عالم فاجر [1].

سه چیز آفت دین به شمار میروند (و مانند یک آفت که گیاهی یا حیوانی را از پا در میآورد، دین را از پا در میآورند): پیشوای ستمگر، عابد نادان و عالم گناهکار.

بالاتر اینکه در خود قرآن از پیشوایانی یاد شده است که مردم را به آتش جهنّم دعوت میکنند و با کلمه «امام» هم تعبیر شده است:

وَ جَعَلْناهُمْ ائِمَّةً یدْعونَ الَی النّارِ [2].

آنان را پیشوایانی قرار دادهایم که به آتش میخوانند.

البتّه شک نیست که غالباً کلمه «امام» یا «ائمّه» به پیشوایان عادل و صالح اطلاق میشود و در عرف شیعه کلمه «امام» بر پیشوایان بر حق و معصوم اطلاق میشود که فقط دوازده نفرند.

4 ولاء تصرّف

ولاء تصرّف یا ولاء معنوی بالاترین مراحل ولایت است. سایر اقسام ولایت یا مربوط است به رابطه قرابتی با رسول اکرم بعلاوه مقام طهارت و قداست شخصی اهل البیت، یا مربوط است به صلاحیت علمی و یا اجتماعی آنها. آنچه به نام ولایت در دو مورد اخیر نامیده میشود از حدود تشریع و قرار داد تجاوز نمیکند گو اینکه ریشه و مبنا و فلسفه این قرارداد صلاحیت علمی یا اجتماعی است؛ امّا ولایت تصرّف یا ولایت معنوی، نوعی اقتدار و تسلّط فوق العاده تکوینی است. اوّل باید ببینیم ولایت تصرّف چه معنی و مفهومی دارد و مقصود معتقدین چیست؟