اوْلِیاءَ اللَّهِ لا خَوْفٌ عَلَیهِمْ وَ لا هُمْ یحْزَنونَ» [1] این نیست که بر دوستان خدا ترسی نیست. در اینجا کلمه «ولی» از قبیل فعیل به معنای مفعول است. پس معنی چنین میشود:

کسانی که خداوند ولی امر آنها و متصرّف در شؤون آنهاست مورد ترس و نگرانی نمیباشند. و همچنین معنای آیه «الْمُؤْمِنونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ اوْلِیاءُ بَعْضٍ» این نیست که مؤمنین دوستان یکدیگرند بلکه این است که مؤمنین نسبت به یکدیگر متعهّد و در شؤون یکدیگر متصرّف و در سرنوشت یکدیگر مؤثّرند و لهذا بعد میفرماید:«یأْمُرونَ بِالْمَعْروفِ وَ ینْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکرِ».

از اینجا جواب سؤال دوم هم روشن شد. در آیه مورد نظر، مقصود این نیست که خدا و پیامبر و علی دوستان شمایند، بلکه این است که اختیاردار و ذی حق در تصرّف در شؤون شما هستند.

و به فرض اینکه استعمال کلمه «ولی» به معنای «دوست» صحیح باشد، در اینجا مناسبت ندارد که به صورت حصر گفته شود که منحصراً ولی شما خدا و پیامبر و علی است. از اینجا معلوم میشود که توجیه برخی مفسّرین اهل سنّت- که گفتهاند مفاد این آیه چیز مهمّی نیست، بلکه صرفاً این است که علی دوست شماست یا علی باید محبوب و مورد علاقه شما باشد (اگر فعیل به معنی مفعول باشد)- غلط است.

طبق این بیان، آیه شریفه «انَّما وَلِیکمُ اللَّهُ» که ولاء اثباتی خاصّ است، صرفاً ولاء محبّت نیست، بالاتر است. پس چه نوع ولائی است؟ توضیحاتی که بعداً داده میشود مطلب را روشن میکند.

2 ولاء امامت

ولاء امامت و پیشوایی و به عبارت دیگر مقام مرجعیت دینی یعنی مقامی که دیگران باید از وی پیروی کنند، او را الگوی اعمال و رفتار خویش قرار دهند و