مفهوم کلمه « امّی »

مفسّران اسلامی کلمه «امّی» را سه جور تفسیر کردهاند:

1. درس ناخوانده و ناآشنا به خطّ و نوشته

اکثریت طرفدار این نظرند و یا لااقل این نظر را ترجیح میدهند. طرفداران این نظر گفتهاند این کلمه منسوب به «امّ» است که به معنی مادر است. امّی یعنی کسی که به حالت مادرزادی از لحاظ اطّلاع بر خطوط و نوشتهها و معلومات بشری باقی مانده است؛ و یا منسوب به «امّت» است، یعنی کسی که به عادت اکثریت مردم است، زیرا اکثریت توده، خطّ و نوشتن نمیدانستند و عدّه کمی میدانستند، همچنانکه «عامی» نیز یعنی کسی که مانند عامّه مردم است و جاهل است [1]. بعضی گفتهاند یکی از معانی کلمه «امّت» خلقت است و «امّی» یعنی کسی که بر خلقت و حالت اوّلیه که بیسوادی است باقی است و به شعری از «اعشی» استناد شده است [2]، و به هر حال، چه مشتق از «امّ» باشد و چه از «امّت»، و «امّت» به هر معنی باشد، معنی این کلمه درس ناخوانده است.

2. اهل امّ القری

طرفداران این نظر این کلمه را منسوب به «امّ القری» یعنی مکه دانستهاند. در سوره انعام آیه 92 از مکه به «امّ القری» تعبیر شده است:

وَ لِتُنْذِرَ امَّ الْقُری وَ مَنْ حَوْلَها.

برای اینکه تو به مکه و آنان که در اطراف مکه هستند اعلام خطر کنی.

این احتمال نیز از قدیم الایام در کتب تفسیر آمده است [3] و در چندین حدیث از