است؛ مفاد حدیث منحصر به این یک مورد نیست.

تشریح بدن میت که در عصر ما برای پیشرفت علم ضروری شناخته شده است یکی از مصادیق باب «تزاحم» است. چنانکه میدانیم اسلام احترام بدن مسلمان و تسریع در مراسم تجهیز میت را لازم شمرده است. از طرفی قسمتی از تحقیقات و تعلیمات پزشکی در عصر ما متوقّف بر تشریح است. دو مصلحت در جهت مخالف یکدیگر قرار گرفتهاند. بدیهی است مصلحت تحقیقات و تعلیمات پزشکی بر مصلحت تسریع تجهیز میت و احترام بدن او ترجیح دارد. در صورت انحصار به میت مسلمان و کافی نبودن غیر مسلمان، و با مقدّم داشتن میت ناشناخته بر میت شناخته شده و رعایت بعضی خصوصیات دیگر، به حکم قاعده «اهمّ و مهم» از تشریح بدن میت مسلمان رفع منع میشود. این قاعده نیز مثالهای فراوان دارد.

6. چیز دیگری که به مقرّرات اسلامی خاصیت انعطاف و تحرّک و انطباق بخشیده و آن را جاوید نگه میدارد، وجود یک سلسله قواعد کنترل کننده است که در متن مقرّرات اسلامی قرار گرفته است. فقها نام بسیار زیبایی روی آنها نهاده، آنها را «قواعد حاکمه» مینامند؛ یعنی قواعدی که بر سراسر احکام و مقرّرات اسلامی تسلّط دارد و بر همه آنها حکومت میکند. این قواعد مانند یک عدّه بازرس عالی، احکام و مقرّرات را تحت نظر قرار میدهد و آنها را کنترل میکند. قاعده «حرج» و قاعده «لا ضرر» از این دسته است. در حقیقت، اسلام برای این قواعد حقّ «وتو» قائل شده است. این قواعد نیز داستان جالب و مفصّلی دارد.

7. یکی دیگر اختیاراتی است که اسلام به حکومت اسلامی، و به عبارت دیگر، به اجتماع اسلامی داده است. این اختیارات در درجه اوّل مربوط به حکومت شخص پیغمبر است و از او به حکومت امام و از او به هر حکومت شرعی دیگر منتقل میشود.

قرآن کریم میفرماید:

النَّبِی اوْلی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ انْفُسِهِمْ [1].

پیغمبر از خود مؤمنان بر آنها حقّ تسلّط بیشتری دارد.