تحرّک و انعطاف

طرح مسائلی از قبیل جبر تاریخ، تغییر نیازمندیها، مقتضیات زمان همین اندازه مفید است که بدانیم نمیتوان این امور را بهانه قرار داد و چشم بسته قانونی را محکوم کرد و منکر جاوید بودنش شد.

ولی بدیهی است که طرح این مسائل به تنهایی کافی نیست مشکل جاوید بودن را حل نماید، زیرا مسلّماً یک قانون جاودانه اگر بخواهد بر تمام صور متغیر زندگی احاطه نماید و راه حلّ تمام مشکلات را ارائه دهد و هر مشکلی را به صورت خاصّی حل نماید، باید از نوعی دینامیسم و تحرّک و از نوعی انعطاف بهرهمند باشد، خشک و جامد و انعطاف ناپذیر نباشد.

اکنون باید ببینیم اسلام با حفظ اصل «حلال محمّد حلال الی یوم القیامة و حرام محمّد حرام الی یوم القیامة» چگونه راه حلهای مختلف در صور گوناگون زندگی نشان میدهد؟ مسلّماً باید در سیستم قانونگذاری اسلام راز و رمزی نهفته باشد تا بتواند بر این مشکل عظیم فائق آید.

مادر و منبع همه رازها و رمزها روح منطقی اسلام و وابستگی کامل آن به فطرت و طبیعت انسان و اجتماع و جهان است.

اسلام در وضع قوانین و مقرّرات خود رسماً احترام فطرت و وابستگی خود را با