خاصّشان که هم اینک یکی از مراجع تقلید است، برای من نقل کرد که ما دور هم نشستیم کنکاش کردیم، فکر کردیم که مصلحت نیست آقا بروند مشهد، چرا؟ چون آقا را ما میشناختیم ولی در آن زمان هنوز مردم تهران ایشان را نمیشناختند، مردم خراسان نمیشناختند و به طور کلّی مردم ایران نمیشناختند، بنابراین تجلیلی که شایسته مقام این مرد بزرگ هست، نمیشود، بگذارید ایشان یکی دو سال دیگر بمانند؛ برای نذرشان هم که صیغه نخواندهاند که نذر شرعی باشد، در دلشان این نیت را کردهاند؛ بعد که معروف شدند و مردم ایران ایشان را شناختند با تجلیلی که شایستهشان است، بروند. تصمیم گرفتیم که اگر دوباره فرمودند، ایشان را منصرف کنیم. بعد از چند روز باز در جلسه گفتند: «از آقایان کی همراه من میآید؟». هر کدام از دوستانشان حرفی زدند و بهانهای تراشیدند. یکی گفت: ای آقا شما تازه از بیماری برخاستهاید (آنوقت فقط اتومبیل بود و هواپیما نبود) ناراحت میشوید، ممکن است بخیهها باز شود. دیگری چیز دیگری گفت. ولی از زبان یکی از رفقا درز کرد که چرا شما نباید به مشهد بروید. جملهای گفت که آقا درک کرد اینها که میگویند نرو مشهد، به خاطر این است که میگویند هنوز مردم ایران شما را نمیشناسند و تجلیلی که شایسته شماست به عمل نمیآید. آن آقا برای من نقل میکرد: آقا تا این جمله را شنید تکانی خورد (آن وقت ایشان هفتاد سال داشتند) و گفت: «هفتاد سال از خدا عمر گرفتهام و خداوند در این مدت تفضّلاتی به من کرده است و هیچیک از این تفضّلات، تدبیر نبوده است، همه تقدیر بوده است. فکر من همیشه این بوده که ببینم وظیفهام در راه خدا چیست؛ هیچ وقت فکر نکردهام که من در راهی که میروم ترقّی میکنم یا تنزّل، شخصیت پیدا میکنم یا پیدا نمیکنم. فکرم همیشه این بوده که وظیفه خودم را انجام بدهم؛ هر چه پیش آید، تقدیر الهی است. زشت است در هفتاد سالگی، خودم برای خودم تدبیر بکنم. وقتی که خدایی دارم، وقتی که عنایت حق را دارم، وقتی که خودم را به صورت یک بنده و یک فرد میبینم خدا هم مرا فراموش نمیکند؛ خیر، میروم». و دیدیم این مرد از روزی که فوت کرد، روز به روز خداوند بر عزّت او افزود.

آیا آیة اللّه بروجردی- نعوذ باللّه- با خدا قوم و خویشی داشت که مورد تفضّل و یا عنایت حق باشد؟ ابداً. امدادهای الهی به افراد، به اجتماعات و به بشریت، حسابی دارد.

[ ایمان به غیب و آینده بشریت ]

پیغمبر اکرم درباره مهدی موعود فرمود: «یبعث فی امّتی علی اختلاف من النّاس و