ذائقه خودم آن را میچشیدم.

تمام چیزهایی را که انسان باید به آنها ایمان داشته باشد، قرآن با کلمه «غیب» بیان کرده است؛ ایمان به اینکه حقایق و واقعیتهایی هست که از حدود حواسّ من بیرون است. پس با چه چیزی من وجود آنها را قبول کنم؟ راه دیگری به انسان نشان داده شده است، دلائلی به انسان داده شده که از راه آنها میتواند غیب را قبول کند.

البتّه بدیهی است که معنای اینکه قرآن میگوید مؤمنین کسانی هستند که ایمان به غیب میآورند، این نیست که هر چیزی را که به شکل امر نهانی به ما گفتند بگوییم ما مؤمنیم پس آن را قبول داریم؛ مثلًا فلان جن گیر میآید و میگوید من لشکری از جن دارم که چنین است و چنان، چنین و چنان میکند، بگوییم:«الَّذینَ یؤْمِنونَ بِالْغَیبِ» به ما گفته شده است که به غیب ایمان داشته باشید، پس ما باید به ادّعای این جن گیر هم ایمان داشته باشیم! اینکه آن غیب چیست، در جاهای دیگر قرآن و در غیر قرآن توضیح داده شده است. نگفتم به هر ادّعایی که به صورت غیب باشد باید ایمان آورد، بلکه [گفتم] نباید منکر غیب بود، منکر حقایق نهانی نباید بود.

حال اگر شما بگویید انسان از چه راهی میتواند به غیب ایمان بیاورد؟ من عرض میکنم مراحلی دارد: اوّلین مرحلهاش این است که هزاران نشانه در دنیا هست که لا اقل جلوی انکار غیب را میگیرد، یعنی انسان را از مرحله نفی به مرحله شک وارد میکند. امروز معلوم شده است که در همین دنیای محسوس و ملموس ما هزاران چیز وجود دارد که ما آنها را حس نمیکنیم، لمس نمیکنیم؛ با این حواسّ خودمان حس نمیکنیم. یک مثال خیلی روشن برای شما عرض بکنم:

[ مثال به امواج رادیوئی ]

در قدیم الایام، در میان امواجی که در فضاست، تنها موجی را که میشناختند موج صوتی بود. در باب صوت و صدا از قدیم میان علما بحث بوده است. آدم حرف میزند و دیگری میشنود. سنگی به سنگی میخورد، صدایش به گوش انسان میرسد. این چگونه است؟ میگفتند این هوایی که شما در اینجا احساس میکنید و وجودش را احیاناً در موقع حرکت یا در یک وقت دیگر درک میکنید، مثل آب است.

همین طور که شما آب را با چشم خودتان میبینید که موج بر میدارد و وقتی سنگی را در حوض آب میاندازید، موج ایجاد میکند و موجش پخش میشود و هر چه بیشتر پخش میگردد ضعیفتر میشود، همین طور وقتی شما حرف میزنید یا دو تا سنگ به هم میخورند در هوا موجی پیدا میشود و این موج وارد گوش شما میشود. در آنجا