گروه). ایطْمَعُ کلُّ امْرِئٍ مِنْهُمْ انْ یدْخَلَ جَنَّةَ نَعیمٍ عجب! چه طمع خامی! هر فردی از اینها طمع ورود در بهشت را دارد بدون هیچ تسلیمی و ایمانی و عملی! کلّا نه چنین است. «کلّا» میگویند حرف ردع است، چنان که ما گاهی میگوییم بس کن، بس؛ یعنی نه چنین است، چنین نیست. در فارسی ما لفظی نداریم که به مفرد خود جای کلّا را بگیرد. خلاصه وقتی یک جملهای میگویند و میخواهند بگویند ایست، حرف نزن، مطلب اینچنین نیست، میگویند کلّا؛ مثل «نه چنین است».

بعد قرآن آیاتی ذکر میکند که ابتدا انسان رابطهاش را درک نمیکند که چه رابطهای میان این آیات و جملههای قبل است ولی کمی که دقت کند رابطه را خوب درک میکند. انّا خَلَقْناهُمْ مِمّا یعْلَمونَ ما اینها را آفریدهایم از همان مادهای که خودشان میدانند؛ یعنی جناب آنها هم از همان نطفه گندیده خلق شدهاند که همه مردم از آن خلق شدهاند. این چیست که اینها برای خودشان مینوسرشتی قائل هستند؟! مثل اینکه یک مادهای و یک گوهر خیلی باارزشی بوده که اینها را از آن آفریدهاند، دیگر تمام شده، اگر خدا اینها را کنار بگذارد پس چه کسی؟ مگر مثل ما یا بهتر از ما هم در دنیا فرض میشود؟ قرآن میفرماید: کلّا این حرفها و این چرندها را رها کنید. انّا خَلَقْناهُمْ مِمّا یعْلَمونَ اینها را هم از همان چیزی آفریدهایم که خودشان میدانند، از همان چیزی که همه مردم خلق شدهاند؛ اینها هم از همان نطفهای به وجود آمدهاند که همه مردم دیگر از آن به وجود آمدهاند. این ادعاها برای چیست؟! اصلًا فرض آنها بر این بوده است که اگر ما به بهشت نرویم پس کی برود، مثل اینکه دیگر خزانه خدا خالی شده!

فَلا نه، اقْسِمُ بِرَبِّ الْمَشارِقِ وَ الْمَغارِبِ. جمله «لا اقْسِمُ بِرَبِّ الْمَشارِقِ وَ الْمَغارِبِ» را دو جور میشود تفسیر کرد که هر دو یک معنا میدهد. یکی اینکه سوگند یاد نمیکنم به پروردگار مشرقها و مغربها. انسان وقتی میخواهد سوگند یاد کند چنین تعبیری (سوگند یاد نمیکنم) میکند و همان مفهوم سوگند را دارد. دیگر:

نه، سوگند یاد میکنم به پروردگار مشرقها و مغربها.

مشرقها و مغربها

قرآن دربعضی از آیاتش تعبیر به مشرقها و مغربها میکند (در سوره والصافّات نیز این تعبیر را داشتیم) نه مشرق و مغرب. درست است که ما بگوییم مشرق و مغرب؛