فوراً خیره بشوی روی همان یکی و بگویی آن که گفتهاند نه، همان را میخواهم. وَ اذا مَسَّهُ الْخَیرُ مَنوعاً وقتی سودی به او میرسد [مَنوع است و به دیگران نمیدهد.]

بدون گذشت از یک سلسله سودها هرگز انسان به سعادتهای بزرگ نائل نمیشود.

پس این حالت اوّلی انسان است، زمانی که هنوز انسان به مرحله رشد نرسیده است. انسان به حسب فطرت خودش طالب خیر و بیزار از شر است. باید هم اینطور باشد، درست هم هست، تا آخر هم باید باقی بماند. ولی انسان در عین اینکه طالب خیر و بیزار از شر است، رابطه خیر و شرها را باید بداند. خیر و شرها در عالم به یکدیگر آمیختهاند یعنی بسا خیری که به دنبال خود شر بزرگتر میآورد و بسا شر کوچکی که به دنبال خود خیرات بزرگتر میآورد. اینجور نیست که اینها دو ردیف صددرصد جدایی را تشکیل داده باشند: یا راه لذت است، خیر است (به معنای همان سود و لذت)، انسان باید راه لذت را بگیرد، لذت کوچکتر و بعد بزرگتر و بزرگتر و خیر و سعادت؛ یا راه زیان و الم و درد و رنج که اگر انسان از این طرف رفت دیگر تا آخرش آن است. قضیه برعکس است؛ رنج و شادی، خیر و شر به یکدیگر آمیخته است. سعادت یعنی به دست آوردن خیر عظیمتر و فرار کردن از شر عظیمتر. لذا چقدر شُروری است که پلکان خیر هستند و چقدر خیرات است که وسائل و درکاتِ سقوط هستند.

حال چه اشخاصی هستند که این حالت ابتدائی- حالت بیتابی با رسیدن هر زیان و حالت امساک با رسیدن هر خیر- را از دست میدهند، اینها چه خصلتهایی دارند؟ خواندیم: الَّا الْمُصَلِّینَ. الَّذینَ هُمْ عَلی صَلاتِهِمْ دَائِمونَ. وَالَّذینَ فی امْوالِهِمْ حَقٌّ مَعْلومٌ. لِلسّائِلِ وَ الْمَحْرومِ که دیگر تکرار نمیکنم.

تصدیق به روز جزا

وَ الَّذینَ یصَدِّقونَ بِیوْمِ الدّینِ شاخصه دیگرشان: تصدیق به روز جزا. کلمه «دین» یعنی جزا. جزا اعم از کیفر و پاداش است؛ پاداش هم جزاست، کیفر هم جزاست؛ یعنی هبا و هدر نرفتن عمل؛ یک چیزی که به منزله عکسالعمل است به انسان برگردد. در مقام تشبیه، عمل انسان را به صوت و رجعالصوت و به تعبیر دیگر به ندا و صَدا تشبیه میکنند. دیدهاید در برخی محیطها، در یک شرایط خاص فیزیکی، انسان اگر کلمهای را تلفظ کند محیط فوراً برمیگرداند. الآن هم اتاقها چنین حالتی