پنجاه هزار سال است [چقدر طولانی است!] فرمود: برای مؤمن مانند یک نماز است. چگونه یک نماز آنهم برای مؤمن- نه برای غیر مؤمن که پنج دقیقه نماز برایش مثل یک ساعت طول میکشد- کوتاه است! چگونه نماز برای یک مؤمن، وقتی نیست و چقدر کم است! تمام دوره قیامت برای او این گونه است.

فَاصْبِرْ صَبْراً جَمیلًا. خطاب به پیغمبر اکرم است که در مقابل این استعجالها، این مسخرهها و این تحقیرها تو صبر پیشهکن، صبر زیبا.

به عنوان تذکر و یادآوری عرض میکنم. شب آخر ماه مبارک رمضان است. در دعای دهه آخر این مضمون را همیشه میخوانیم، میگوییم که خدایا این ایام ماه رمضان است که منقضی شد و شبهای این ماه است که متصرّم شد و گذشت، یعنی شبهای پرخیری و روزهای پربرکتی گذشت و رفت. اللَّهُمَّ انْ کنْتَ رَضیتَ عَنّی فی هذَا الشَّهْرِ فَازْدَدْ عَنّی رِضاک خدایا اگر در این ماه از ما راضی شدی پس بر رضای خودت بیفزا وَ انْ لَمْتَکنْ رَضیتَ عَنّی فَمِنَ الْآنَ فَارْضِنی و اگر راضی نشدهای، خدایا از تو مسئلت داریم الآن از ما راضی باش. و شب آخر ماه رمضان تقریباً آخرین فرصت است برای اینکه انسان جلب مغفرت و رضایت پروردگار را بکند و در حدیث است که آن مقدار که مغفرت خدای متعال در همه این ماه شامل حال بندگان شده است در این شب و روز آخر شامل حال بندگان میشود.

رفتار امام زین العابدین علیه السلام در شب آخر ماه رمضان

زینالعابدین سلاماللَّه علیه رسم و دأبشان این بود [که در شب آخر ماه رمضان بردگان را به ترتیب خاصی آزاد میکردند.] میدانید که اصلًا فلسفه بردگی تعلیم و تربیت اسلامی است که یک نفر برده که از بلاد کفر آمده، مدتی در خانواده یک نفر مسلمان زندگی میکند و آن ادب اسلامی هم درباره او رعایت میشود (و ادب اسلامی همین است که پیغمبر فرمود از غذایی که خودتان میخورید به آنها بخورانید و از لباسی که خود میپوشید به آنها بپوشانید و به آنها کلمه غلام، برده، مملوک نگویید، آنها را فتی (جوان) یا فتاة (زن جوان) و امثال اینها بخوانید) بعد که مدتی در این خانه میمانَد و حقیقت اسلام و مسلمانی و عدالت اسلامی و معالم دینی، اصول دین، فروع دین و اخلاق دین را یاد میگیرد آزاد میشود؛ یعنی یک