وضع، شکل، نیرو، اراده، صفا، معنویت و همه چیزش عوض میشود.

حتی ما در مورد اعمال خودمان داریم که الَیهِ یصْعَدُ الْکلِمُ الطَّیبُ وَ الْعَمَلُ الصّالِحُ یرْفَعُهُ [1]. سخن پاک- که مقصود اعتقاد پاک یعنی اعتقاد صحیح است- به سوی او بالا میرود و عمل صالح است که اعتقاد پاک را بالا میبرد. یا کلم طیب است که عمل صالح را بالا میبرد؛ باز عمل صالح هم به سوی خدا بالا میرود. اینها در عالم غیب و ملکوت یک واقعیتهایی است غیر از واقعیتهای محسوس. نه معنایش این است که مثلًا نماز این فضا و این هوا را طی میکند و بالا میرود؛ ولی یک نوع بالارفتنی در عالم واقع و نفسالامر دارد. اینکه در قرآن از اعلی علّیین (بالاترین عُلوها) و اسفل سافلین (پایینترین سِفلها) نام برده میشود، اینها یک واقعیاتی است. این است که میفرماید: مِنَ اللَّهِ ذِی الْمَعارِجِ خدایی که در نزد خود مقامات و درجات و مراتب دارد و هرکس و هرچیز- انسان، فرشته و موجودات دیگر- در یک مقام خاصی از آن مقامات قرب قرار گرفته است.

حدیث قدسی

حدیث معروف و مسلّمی هست و از احادیثی است که هم شیعه قبول دارد و هم اهل تسنن، هم اینها در کتبشان روایت کردهاند هم آنها، و در معتبرترین کتابهای ما مثل اصول کافی ذکر شده است. حدیث بسیار پرمعنایی است که یک دنیا معنی برای این حدیث هست و ذکر کردهاند. حدیث قدسی است؛ امام میفرماید که خدای متعال فرموده است: لایزالُ الْعَبْدُ یتَقَرَّبُ الَی بِالنَّوافِلِ دائماً چنین است که بنده به واسطه نوافل- یعنی عباداتی که بر او واجب نیست و صرفاً مستحب است- [به من نزدیک میشود.] فرائض از یک نظر از نوافل مهمترند به دلیل اینکه فرائض واجب شده.

معلوم میشود که در درجهای بوده که باید انسان انجام بدهد یعنی ملاکات فرائض آنقدر مهم است که به حد وجوب رسیده. نوافل قهراً از نظر ملاکات در این حد نیست اما یک چیزی در نوافل هست که در فرائض نیست و آن این است که انسان فرائض را به حکم اینکه واجبند و اگر انجام ندهد معاقَب است انجام میدهد ولی اگر نوافل را انجام ندهد معاقب نیست. حال عملی که انسان اگر انجام ندهد معاقب