کرده است (زر و زور، مال و قدرت دنیا، اینها که تکیهگاه روحش بود) حالا که به اینجا آمده، از آنها خبری نیست چون اینها دیگر آنجا کارگر نیست؛ درست مثل آدمی که در بالای یک قله خیلی بلند و مرتفعی باشد و یکمرتبه احساس کند بکلی زیر پایش خالی است. میگوید: ما اغْنی عَنّی مالِیهْ مال و ثروتم هیچ به درد من نخورد، هیچ مرا بینیاز نکرد و هیچ رفع نیاز از من نکرد. هَلَک عَنّی سُلْطانِیهْ. قدرتها کجا رفت، زورها کجا رفت، همه هالک و نیست و پوچ [بودند،] همه از بین رفت.

اینها حالت آن شخص است که با خود دارد حدیث نفس میکند.

بعد میفرماید: خُذوهُ فَغُلّوهُ خطاب میرسد: بگیرید این را و در غُلها ببندید.

عرض کردیم، آن اصل را درباره قیامت هرگز فراموش نکنید: هرچه که میگویند چنین گفتیم و چنین میکنیم یعنی اینها حقیقتهایی است که قبلًا هم وجود داشته ولی امروز دارد ظاهر و بارز میشود. محال است انسان غیر مغلول و آزاد وارد آن صحنه بشود و در آن صحنه او را ببندند. ثُمَّ الْجَحیمَ صَلّوهُ به جحیم و آتش بکشانیدش. ثُمَّ فی سِلْسِلَةٍ ذَرْعُها سَبْعونَ ذِراعاً فَاسْلُکوهُ او را در یک رشته زنجیر که طولش هفتاد ذراع است ببندید و بکشانید.

دو نکته

اینجا دو نکته را عرض بکنم. یکی راجع به کلمه سَبْعونَ ذِراعاً طولش هفتاد ذراع است. آیا واقعاً مقصود همین عدد است؛ یعنی هفتاد ذراع، نه شصت و نه ذراع و نه هفتاد و یک ذراع؟ یا اینکه کلمه سَبْعون- مخصوصاً این کلمه- در قرآن طبق اصطلاح عرب کلمهای است که برای کثرت آورده میشود بدون اینکه عدد در آن ملاحظه شده باشد، کما اینکه در فارسی هم معمول است. شما وقتی که مثلًا مطلبی را به کسی مکرر در مکرر گفتید، نه یک بار نه دوبار و نه ده بار، میگویید من هفتاد بار به این آدم گفتم. حالا کسی بیاید ایراد بگیرد که خیر، من شمردم شما بیست و پنج بار بیشتر نگفتید، چرا میگویی هفتاد بار؛ این دروغ است، نه، این دروغ نیست. در اینجا مقصود از کلمه «هفتاد» کثرت است. بله، در یک جای دیگر دروغ است. اگر شما از کسی شصت و پنج تومان طلبکار باشید بگویید من هفتاد تومان طلبکارم این دروغ است، چون آنجا مقصود از «هفتاد» خود عدد است. اگر شصت و نه تومان و پنج ریال هم از او طلبکار باشید بگویید هفتاد تومان، باز دروغ گفتهاید. ولی در