تبلیغاتشان بیشتر میتوانست مردم عوام را اغفال کند- این بود که وقتی از پیغمبر اکرم حالات غیرعادی را میشنیدند که نقل میکرد مثلًا در حِرا جبرائیل چگونه بر من ظاهر شد و به من چه گفت و من به او چه جواب دادم، این آیات را بر من خواند، در همان اولین بار دستور نماز به من داد و من این نماز را به دستور او میخوانم، اینها میگفتند که این دروغ نمیگوید- چون پیغمبر اکرم شهرتش به امانت و صدق به گونهای بود که نمیشد به سهولت این نسبت را به او داد- ولی دچار اختلال شده؛ این حرفهایی که میگوید، به نظرش یک چیزهایی میآید، در اثر اختلال دِماغ این حرفها را میزند، یک دیوانه از این حرفها زیاد میزند، چند روز هست و بعد تمام میشود.

معنی « ن »

این سوره با دفع همین اتهام شروع میشود، به این صورت که با یک سوگند شروع میشود و خود این سوگند با موضوع سوگند که به اصطلاح مُقْسَمٌ علیه است- یعنی مقسمٌ به با مقسمٌعلیه- تناسب خاصی دارد. اول میفرماید:«ن». مقصود از کلمه «ن» چیست؟ یک معنی مسلّمش همین است که یکی از حروف هجائیه است، مثل الم که در اوایل سورههای دیگر است، یس، حم و امثال اینها؛ یعنی یکی از حروف هجائیه است. راجع به اینکه این حروف مقطّعه قرآن در ابتدای سور به چه منظوری آورده شده است، تا به حال چند بار بحث کردهایم از جمله همین اواخر در اوایل سوره حمعسق؛ آنها را دیگر تکرار نمیکنیم.

معنی دیگری که برایش ذکر کردهاند، گفتهاند «ن» به معنی دوات است، آن دواتی که قلم را در آن میزنند و مینویسند (محل مرکب). البته معنی دیگری هم دارد و آن «ماهی» است.

از این سه احتمال، آن احتمالی که اشکالی بر آن وارد نیست همان است که اینجا «ن» به عنوان یکی از حروف هجائیه و یکی از حروف مقطّعه در ابتدای سور واقع میشود. اینجا هم به همان جهت است و در اینجا تناسبش از جاهای دیگر اگر بیشتر نباشد کمتر نیست. در جاهای دیگر هم یک جهت بود که نظر مفسرین را جلب کرده بود و آن این بود که هر جا که این حروف مقطّعه آمده است بعد از آن ذکری از قرآن مجید آمده است، از وحیی که بر پیغمبر اکرم نازل شده است. اینجا هم