را قبلًا گفتهایم دیگر به تشریح نمیپردازیم، همینقدر عرض میکنیم که به آیات بعدی برسیم.) مسأله اینکه خلقت مرگ و زندگی برای آزمایش احسنالعمل- به بیانی که قبلًا گفتیم- است، خود به خود ایجاب میکند که وحیی و نبوّتی باشد برای راهنمایی همین احسنالعمل؛ یعنی انبیاء آمدهاند برای اینکه انسان را کمک بدهند و اعانت کنند که به عنوان یک آزمون- که لازمه نوع خلقت انسان است- کارش را انجام بدهد. از این جهت است که مسأله نبوّت و هدایت و راهنمایی و تبشیر و انذار مطرح است. ترتیب اثر دادن به این راهنماییها و ترتیب اثر ندادن به این راهنماییهاست که سرنوشت انسان را تعیین میکند.

و در آیات قبل از این آیات، وضع مردمی را که سرنوشتشان عذاب است ذکر فرمود و حتی مکالمهای که میان آنها و خدمه جهنم رخ میدهد، آن را هم برای عبرتآموزی نقل فرمود که «کلَّما الْقِی فیها فَوْجٌ سَأَلَهُمْ خَزَنَتُها أَلَمْیأْتِکمْ نَذیرٌ» آیا نذیر و منذر و اعلام خطرکننده و کسی که چنین پایانی را اعلام خطر کرده باشد برای شما نیامده بود؟ گفتند: چرا آمده بود ولی ما آنها را تکذیب کردیم و نسبت دروغ دادیم.

بعد خودشان گفتند:«لَوْ کنّا نَسْمَعُ اوْ نَعْقِلُ ما کنّا فی اصْحابِ السَّعیرِ» اگر آن روز سخن آنها را شنیده بودیم یا اگر در آن روز فکر و تعقل کرده بودیم و به فرمان عقل خودمان ترتیب اثر میدادیم، امروز چنین سرنوشتی نداشتیم.

اینها مربوط به آیات گذشته بود. گفتیم که با آن فلسفه خلقت که قرآن ذکر فرمود، سرنوشت نهایی انسان را ترتیب اثر دادنها به آن تبشیر و انذارها و ترتیب اثر ندادنها تعیین میکند. این قسمت مربوط به گروهی است که ترتیب اثر ندادهاند و بلکه ترتیب اثرِ ضدش را دادهاند و تکذیب کردهاند. حال نقطه مقابل: و اما آنها که به خدا ایمان آوردند و قهراً به عدل الهی ایمان آوردند، به حساب و کتاب ایمان آوردند، که لازمه ایمان به ذات الهی، ایمان به عدل الهی و ایمان به حساب و کتاب الهی است و لازمه همه اینها خشیت و خوف پروردگار است؛ لازمه چنین ایمانی خوف پروردگار است.

معنی خوف خدا

عرض کردهایم که معنی خوف پروردگار یکی هیبت پروردگار یعنی درک عظمت پروردگار است. یک معنی دیگر خوف پروردگار، خوف از عدالت پروردگار است.