السَّمواتِ وَ الْأرْضِ» در خلقت آسمانها و زمین فکر میکنند و نتیجهای که میگیرند این است:«رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلًا» پروردگارا ما میدانیم و ایمان داریم که تو اینها را بیهوده نیافریدی؛ این حرکات بیهوده نیست، این آمد و شدها بیهوده نیست. اینها بر اساس حقی و حقیقتی و برای منظورهای حکیمانهای است.

این است که در اینجا قرآن تعبیرش این است، میگوید: فکر کنید، دقت کنید؛ هر چه بیشتر فکر کنید و دقت کنید تا به یک راز پی ببرید.

اینجا یک تعبیر عجیبی است: «میبینید در مخلوقات رحمان تفاوت میان اشیاء وجود ندارد». «تفاوت وجود ندارد» یعنی چه؟ آیا تفاوت وجود ندارد یعنی اختلاف و چندگونگی وجود ندارد؟ این را که خود قرآن جای دیگر تأیید میکند و بلکه خودش چندگونگی را یکی از آیات توحید ذکر میکند:«وَ مِنْ ایاتِهِ ... وَ اخْتِلافُ ألْسِنَتِکمْ وَ ألْوانِکمْ» [1] اختلاف زبانهای شما جزء آیات و نشانههای الهی است.

اختلاف رنگها و نژادها خودش یکی از آیات الهی است. نفس اختلاف و چندگونگی را نه تنها قرآن یک امر زائد و بیهودهای نمیداند، جزء دلائل حکمت میشمارد. پس تفاوت در اینجا به چه معناست؟ این، تفاوتی است که با آن اختلاف منافات ندارد. حال قبل از آنکه این [موضوع] را توضیح دهم، مطلبی را عرض کنم.

افسانه ای درباره اختلاف زبانها

حدود سه ماه پیش مجله نگین- که هر چه هست یک مجله علمی است و شاید تازهترین مقالات و افکار جدید امروزی در این مجله مطرح میشود و من این مجله را مرتب میگیرم و میخوانم- مقالهای چاپ کرده بود از فردی که سخنرانیهای مذهبی هم به ندرت کرده است و در نوشتههایش هم گاهی تمایلات مذهبی نشان میدهد، ولی این آدمهایی که یک علاقهای به دین و مذهب دارند اما در عمل پایبند نیستند، بالاخره در یک جاهایی لغزشهایی پیدا میکنند. یک مقاله خیلی مفصلی در دو شماره نوشته بود، عنوانش «برای حمایت از زبان اسپرانتو» بود. «زبان اسپرانتو» زبان مخصوصی است که سالهاست اختراع شده به عنوان اینکه زبان بینالملل باشد و درواقع اختلاف زبانها از بین برود. میگویند زبان سادهای است و خیلی زود