خواب، دو رشته بیداری (بیداری قبل از خواب و بیداری بعد از خواب) از همدیگر بریده میشوند؛ وقتی که بیدار میشود دومرتبه زندگیاش همان رشته قبل از خواب را دنبال میکند، یعنی این دو بیداری به یکدیگر وصل میشوند. انسان وقتی که میمیرد یکمرتبه احساس میکند که یک زندگی با زندگی قبل از آمدن به دنیا پیوند خورده و به هم وصل شده است؛ در این بین مدتی که در دنیا زندگی کرده است حالت آن وقتی است که خواب بوده است. علتش این است که از نشئهای به نشئهای آمده، به نشئه اول بازمیگردد. مثل اینکه انسان بیدار است، حالتش حالت یک نشئه است؛ میخوابد، مثل این است که نشئه دیگر پیدا میکند؛ وقتی بیدار میشود به نشئه ماقبل بازگشت میکند و میبیند ایندو با همدیگر متصل شد. مثلًا اگر بازاری است و در بازار بوده و با چک و سفته و معامله و خرید و فروش سر و کار داشته، اینها در عالم خواب [زدوده شده]، وقتی که بیدار میشود ایندو مثل نخی که بریده شده باشد دومرتبه به همدیگر گره میخورد و اتصال پیدا میکند.

بیان قرآن

و اما لسان قرآن. قرآن یک صراحت فوقالعاده عجیبی به این مطلب دارد. صراحت قرآن به این صورت است که میگوید تمام اعمالی که انسان در دنیا انجام میدهد، چه خوب و چه بد، که انسان فکر میکند که از عمل خودش گذشته و رد شده (من امروز در اینجا قرار دارم، فلان عمل را، خوب یا بد، چند سال پیش انجام دادهام، چقدر فاصله دارد! قرآن میگوید اینجور نیست) تمام آن اعمال را ما تحویل میگیریم، در نزد ما همه آنها محفوظ است. تو یک روز برمیگردی، یک وقت میبینی گذشته و آیندهات به یکدیگر متصل شد، عین اعمال خودت را حاضر و آماده میبینی. جزا به خود اعمال است. این در دنیاستکه جزا یک چیز است و عمل چیز دیگر. این در دنیاست که عمل یک چیز است و پاداش چیز دیگر. در دنیا فرض کنید بچه کار خوبی میکند، مثلًا نمره خوبی از مدرسه آورده است، پدر به او پاداش میدهد، مثلًا یک دوچرخه برایش میخرد. ولی دوچرخه یک چیز است، نمره آوردن چیز دیگر. اما در آن دنیا مسأله از این قبیل نیست. قرآن میگوید «انَّما تُجْزَوْنَ ما کنْتُمْ تَعْمَلونَ» همین نفس عمل شما پاداشی است که خدمتتان تقدیم میشود.«وَ وَجَدوا ما عَمِلوا حاضِراً» قرآن میگوید آنجا تمام اعمال خودشان را